Wszystko, co powinnaś wiedzieć o wodach płodowych.

Zapewne każda z nas kojarzy scenę z filmów, gdy nagle kobiecie ciężarnej „odchodzą wody” i jedzie do szpitala na poród. Rzeczywiście to jednoznaczny sygnał, że należy niezwłocznie udać się do szpitala. Co to są jednak te wody? Skąd się biorą i jakie jest ich znaczenie? Odpowiemy poniżej.

Jak powstają wody płodowe?

Nieco ponad miesiąc po zapłodnieniu, czyli około 38 dnia, zarodek zostaje otoczony pęcherzem płodowym, złożonym z trzech błon. Jedna z nich – owodnia – zaczyna produkować płyn owodniowy, który wypełnia pęcherz i stanowi odpowiednie środowisko do rozwoju dzidziusia. Z czasem wody płodowe są również produkowane przez organizm mamy, a także dziecka. Co ważne, cały czas są one świeże, gdyż ulegają stałej wymianie. Są wchłaniane i produkowane na bieżąco, w przeciwnym razie istniałoby ryzyko szybkiego zanieczyszczenia i zakażenia. Pełna wymiana następuje co 3 godziny!

Skład płynu owodniowego.

To, co wchodzi w skład wód płodowych w dużej mierze zależy od etapu ciąży, jak również od stanu zdrowia i kondycji malucha. Dlatego też zdarza się, że płyn ten jest pobierany w celach diagnostycznych w przypadku podejrzenia poważnych wad rozwojowych płodu. Płyn owodniowy zawiera witaminy, enzymy, tłuszcze, albuminy, sole organiczne i nieorganiczne, hormony. Do płynu również dziecko oddaje mocz, a także pływają w nim komórki nabłonka i fragmenty meszku i mazi płodowej pokrywających ciało malucha.

Rola wód płodowych.

Mogłoby się wydawać, że wody płodowe tworzą basen, w którym dziecko trenuje, by w przyszłości zostać zawodowym pływakiem, jednak to tylko często powtarzany żart. Owszem, wody umożliwiają dziecku swobodne poruszanie się i obracanie, ale w głównej mierze ich zadaniem jest stworzenie maluchowi odpowiedniego środowiska rozwoju, a przede wszystkim stanowią barierę ochronną, chroniącą przed urazami mechanicznymi, zmianami temperatur, hałasem, wysychaniem oraz przed drobnoustrojami znajdującymi się w pochwie mamy. Wody płodowe wspierają także rozwój płuc, nawilżają je, dzięki czemu mogą właściwie dojrzewać. Dzidziuś rozwijający się w wodach płodowych już w życiu prenatalnym ćwiczy oddychanie, połykanie, trenuje układ trawienny i moczowy. Ponadto istotną rolą wód płodowych jest to, że odżywia dziecko umożliwiając transport i wymianę substancji odżywczych między organizmem mamy a dziecka.

Ilość wód.

Wraz z rozwojem ciąży ilość wód się zmienia, wzrasta proporcjonalnie do etapu. Na początku, w pierwszym trymestrze, jest ich około 100ml, podczas gdy pod koniec ciąży objętość płynu owodniowego waha się między 1 a 1,5l. Dzięki współczesnym badaniom lekarz może kontrolować ilość wód płodowych, co umożliwia szybkie wyłapanie wszelkich odchyleń od prawidłowości.

Jak się bada wody płodowe?

W zasadzie istnieją dwa sposoby kontrolowania wód płodowych. Jedno nieinwazyjne, drugie już tak. Pierwszym sposobem jest ocena ilości wód podczas badania USG (zwykle po raz pierwszy ustala się to na USG połówkowym). Lekarz dokonuje wtedy pomiarów kieszonek płynu i ocenia wartość współczynnika AFI, czyli tzw. indeksu płynu owodniowego. Jeśli wynik AFI waha się między 5 a 20, jest w normie. Drugim sposobem są badania bezpośrednio już samego płynu owodniowego różniące się jedynie sposobem pobrania go: amnioskopia – poprzez wziernik wprowadzony do kanału szyjki macicy lub amniopunkcja – nakłucie pęcherza odbywa się poprzez powłoki brzuszne. Badania te wykonuje się tylko za zgodą rodziców i w uzasadnionych przypadkach, gdy istnieje ryzyko poważnych wad lub patologii.

Gdy wód jest za mało…

Zdarza się, że w trzecim trymestrze ciąży współczynnik AFI wynosi poniżej 5, co oznacza, że wód płodowych jest za mało. Mamy wówczas do czynienia z tzw. małowodziem. Często jest ono wynikiem odpływania, sączenia się wód płodowych np. na skutek przerwania worka owodniowego, lub jest konsekwencją chorób lub nieprawidłowości. Małowodzie może być niebezpieczne dla dziecka, dlatego kobiety ze zdiagnozowanym małowodziem powinny pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarza. Czasem stosuje się zabieg polegający na wstrzyknięciu i uzupełnieniu niedoboru płynu tzw. amnioinfuzje.

Gdy wód jest za dużo…

Stosunkowo łatwiejszą do zdiagnozowania jest sytuacja, gdy wód płodowych jest za dużo. Można wówczas zaobserwować zdecydowanie większy brzuch niż wskazywał by na to etap ciąży. Ponadto mama może czuć intensywniejsze ruchy dziecka, bardziej napiętą macicę, oraz trudniej wysłuchać tętno malucha. Gdy podczas badania USG współczynnik AFI przekracza 25, a pod koniec ciąży 20, mówimy o wielowodziu. Jest to sytuacja groźna zarówno dla dziecka, mamy, jak i przebiegu porodu. W połowie przypadków nie da się ustalić przyczyny wielowodzia jeszcze na etapie ciąży, może być spowodowane cukrzycą ciążową, infekcjami wewnątrzmacicznymi, wadami wrodzonymi płodu, ale nie tylko. Przyszła mama cierpiąca na wielowodzie w ciąży musi być pod stałą obserwacją lekarską i często kontrolować ilość wód. Podstawowym zaleceniem jest także odpoczynek, gdyż wielowodzie stwarza ryzyko przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego i porodu przed czasem.

Odejście wód

Wody płodowe mogą odejść w różny sposób. Często pęcherz po prostu pęka, a wody wręcz chlustają mocnym strumieniem. To znak, że poród się rozpoczął i należy niezwłocznie jechać do szpitala. Bywa też, że pęcherz zostaje uszkodzony, nieco przerwany, a wody sączą się małymi strużkami. Jeśli do porodu zostało jeszcze trochę czasu prawdopodobnie lekarz przepisze antybiotyk by uchronić dzidziusia przed ewentualnymi infekcjami. Są także sytuacje, że wody nie odchodzą samoistnie. Poród rozpoczyna się, akcja skurczowa przebiega regularnie, rozwarcie postępuje, a pęcherz płodowy zostaje zachowany. Wówczas lekarz może podjąć decyzję o przebiciu pęcherza, by usprawnić poród. Jest to całkowicie bezbolesne i bezpieczne dla kobiety i dziecka. Po odejściu wód oceniany jest ich kolor, co jest istotną informacją dla ewentualnej diagnostyki.