Dziecko a książka

Poczytaj mi, mamo! Niedawno byliśmy świadkami wielkiej medialnej kampanii społecznej „Cała Polska czyta dzieciom”. Znani aktorzy zachęcali do codziennego czytania dzieciom na głos przez co najmniej 20 minut. I to wszystkim dzieciom: od niemowlaka po nastolatka.

Pedagodzy podkreślają zalety takiego wspólnego czytania:

• W ten sposób wzbogacamy język dziecka, zasób jego słów i konstrukcji językowych, a ponieważ język jest narzędziem myślenia – poprawiamy jego ogólną sprawność intelektualną.
• Dziecko wyrabia sobie nawyk czytania i zainteresowanie książkami.
• Dziecko uczy się słuchać, ćwiczy pamięć słuchową i koncentrację uwagi – umiejętności bardzo przydatne w szkole.
• Rozwija się jego wyobraźnia i poszerza wiedza o świecie.
• Wzmacniamy więź emocjonalną z dzieckiem. Wspólna lektura daje temat do rozmowy – pozwala nam lepiej poznać dziecko, a jemu zrozumieć samego siebie.

Wybierzmy z dzieckiem książkę do wspólnego czytania. Pięcio-, sześciolatka, który jeszcze nie umie czytać, można zapisać do publicznej biblioteki dla dzieci. Otrzyma kartę czytelnika i będzie mógł pod opieką rodzica korzystać ze zbiorów znacznie bogatszych niż domowa biblioteka. Można tu znaleźć książki niedostępne już w księgarniach, niewznawiane przez wydawców. W wypożyczalniach dla dzieci ksiązki są posegregowane według  poziomów, które odpowiadają grupom wiekowym. Przejrzyjmy z naszym maluchem  książeczki dla najmłodszych dzieci.

• Wybierajmy te z bogatymi, czytelnymi ilustracjami.
• Zwróćmy uwagę na urodę i poprawność języka. Niestety, ukazuje się ostatnio wiele książek dla dzieci (zwłaszcza przekładów) napisanych niestarannym, brzydkim językiem Sprawdźmy, czy słownictwo książki będzie dla naszego dziecka zrozumiałe; czy nie ma w niej zbyt wielu archaizmów i wyrażeń gwarowych. Czy narracja jest urozmaicona; czy są dialogi, które ożywiają opowieść.
• Zapoznajmy się pobieżnie z treścią. Akcja powinna być wartka, ciekawa, a dla młodszego dziecka – niezbyt skomplikowana. Postaci  powinny być  wyraziste, barwne…

Jeśli trudno nam wybrać właściwą książkę, zapytajmy bibliotekarkę o książki, które podobały nam się, kiedy sami byliśmy dziećmi. Taki powrót do czasów, gdy się było dzieckiem, może być miłym wspomnieniem, jest też okazją, żeby uchylić maluchowi rąbka tajemnic z naszego własnego dzieciństwa.
Pozwólmy, aby nasz maluch wybrał sam choć jedną książeczkę. W żadnym wypadku nie krytykujmy jego wyboru W końcu to on jest czytelnikiem, a my jedynie osobą towarzyszącą.

Czytając dziecku, nie śpieszmy się. Pamiętajmy, aby modulować glos, czytać żywo, zawieszając głos w dramatycznych momentach akcji. Im młodsze dziecko, tym więcej trzeba robić przerw w czytaniu Pomóżmy dziecku zrozumieć przeczytany fragment. Wyjaśnijmy trudniejsze słowa i nieznane mu realia. Zachęćmy je, żeby z naszą pomocą opowiedziało przeczytaną historię. Zapytajmy: Jak myślisz, co teraz się stanie?
Po lekturze możemy wcielić się w role bohaterów ksiązki i spróbować odegrać przeczytaną historię. albo wymyślić zabawę związaną z treścią książki. Uciekająca przed wilkiem świnka; kotek, który ratuje kogucika przed lisem – to postaci, z którymi dziecko chętnie się utożsami… Jest to dobry sposób na ekspresję emocji, które towarzyszą dziecięcym lekturom.

Opowiem Ci bajkę…
Rozwój druku i mediów elektronicznych, telewizja, komputer – sprawiły, że żyjemy w świecie zdominowanym przez słowo drukowane i obraz. Ostatnio zauważa się jednak powrót do źródeł naszej kultury – do tradycji ustnego bezpośredniego przekazu. Na fali tej tendencji w Warszawie powstało Muzeum Opowiadaczy Historii, które organizuje wieczory opowieści, festiwale sztuki opowiadania oraz warsztaty dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Opowiadacze historii to osoby, które w kulturach niepiśmiennych za pomocą mitów, bajek, baśni  przekazują wiedzę o świecie, uczą, jak postępować w życiu, co jest dobre, a co złe. Opowiadacze historii przekazują tę mądrość z pokolenia na pokolenie. Odważmy się być takimi opowiadaczami historii dla swoich dzieci. Opowiadajmy bajki, które zapamiętaliśmy z dzieciństwa. Snujmy sami lub wspólnie z dzieckiem przeróżne historyjki. Ale także opowiadajmy historie rodzinne, ilustrowane zdjęciami z rodzinnych albumów.

Bajka może spełniać rolę terapeutyczną. W formie bajkowej opowieści można przedstawić problemy dziecka w przedszkolu czy trudną sytuację rodzinną. Konwencja bajki, świat na poły realny, na poły fantastyczny, odpowiada dziecięcemu rozumieniu rzeczywistości. Pozwala oswoić się z sytuacjami budzącymi lęk (np. rozstanie z rodzicami, choroba lub śmierć członka rodziny, pobyt w szpitalu). Uczy dziecko szukania skutecznych sposobów radzenia sobie z trudnościami. Rodzicom zainteresowanym bajkoterapią można polecić książki: Maria Molicka: Bajki terapeutyczne. Cz. 1 i 2 („Media Rodzina”, Poznań 2001 i 2003 ) oraz Brigitta Schieder: Bajki dodają odwagi („Jedność”, Kielce 2001). Cenne wskazówki dla opowiadaczy historii znaleźć można w ostatnio wznowionym pięknym zbiorze baśni Bajarka opowiada (Zysk, Poznań 2006)

Propozycje do biblioteczki przedszkolaka:
Hans Christian Andersen: wybór baśni (Brzydkie Kaczątko, Calineczka, Królowa Śniegu)
Florence i Richard Atwater: Pingwiny pana Poppera
Bajarka opowiada. Zbiór baśni całego świata. Opracowała Maria Niklewiczowa
Helena Bechlerowa: Wesołe lato; Otwórz okienko!
Witali Bianki: Gdzie raki zimują i inne opowiadania
Sam McBratney: Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham
Jan Brzechwa: wybór wierszy; Pchła Szachrajka; Szelmostwa lisa Witalisa
Paulette Bourgeois i Brenda Clark: cykl opowieści o żółwiu Franklinie
Wanda Chotomska: Pięciopsiaczki; Od rzeczy do rzeczy; wybór wierszy
Ciekawe dlaczego… seria książeczek popularnonaukowych dla najmłodszych
Vaclav Ctvrtek: Opowieści z mchu i paproci Żwirka i Muchomora
 Josef Czapek:  Opowieści o piesku i kotce
Sławomir Grabowski i Marek Nejman: Przygody kota Filemona
Kenneth Grahame: O czym szumią wierzby
Joseph Jacobs: Baśnie angielskie
Czeslaw Janczarski: Miś Uszatek; Wędrówki Misia Uszatka
Janosch: Poczta dla Tygryska i następne tomiki opowieści o Tygrysku, Misiu i Kaczce
Tove Jansson: Kto pocieszy Maciupka; seria o Maminkach
Grzegorz Kasdepke: Co to znaczy… 101 zabawnych historyjek, które pozwolą zrozumieć znaczenie niektórych powiedzeń;
                              Powrót Bartusia, czyli co to znaczy… po raz drugi
Maria Konopnicka: wybór wierszy (Stefek Burczymucha, Krasnoludki, Parasol)
Maria Kowalewska: Sąsiedzi
Beata Krupska: Sceny z życia smoków
Maria Krüger: Karolcia; Witaj Karolciu; Najpiękniejsze bajki
Lucyna Krzemieniecka: Słomkowy łańcuszek
Selma Lagerlöf: Odmieniec
Astrid Lindgren: Lotta z ulicy Awanturników; Emil ze Smalandii; Karlsson z Dachu;
                         Ja też chcę mieć rodzeństwo; Ja też chcę chodzić do szkoły
Mira Lobe: Babcia na jabłoni
Hugh Lofting: Doktor Dolittle i jego zwierzęta
Kornel Makuszyński: Przygody Koziołka Matołka
Wanda Markowska i Anna Milska: Baśnie z dalekich wysp i lądów
Alan A Milne: Kubuś Puchatek; Chatka Puchatka
Beata Ostrowicka: Lulaki, pan Czekoladka i przedszkole, czyli ważne sprawy małych ludzi
Stanisław Pagaczewski: Porwanie Baltazara Gąbki
Charles Perrault: Bajki Babci Gąski
Otfried Preussler: Hubert w Welkim Kapeluszu; Malutka czarownica
Stefania Szuchowa: Przygoda z małpką
Śpiewająca lipka. Baśnie Słowian Zachodnich
Julian Tuwim: wybór wierszy
Danuta Wawiłow: wybór wierszy
W co się bawić z dziećmi? Piosenki i zabawy wspomagające rozwój dziecka. Oprac. Marta Bogdanowicz ( książka + 3 płyty CD)