Przejście z karmienia piersią na dietę opartą na pokarmach stałych to dla większości rodziców długo oczekiwany krok milowy. Nie zawsze jednak odbywa się on bezproblemowo.

Z badań naukowych wynika, że nawet 5-8% dzieci cierpi na alergie pokarmowe. Objawiają się one najczęściej wymiotami i biegunką, ale do częstych symptomów należą również:

• kaszel, świszczący oraz krótki oddech;
• pojawianie się krwi w stolcu;
• nieprzybieranie na wadze;
• sucha skóra i/lub czerwona wysypka;
• opuchnięte usta i gardło, zatkany nosek;
• czerwone, łzawiące oczka.

Dodajmy, że niemowlęta częściej niż dorośli doświadczają alergii pokarmowych, ale zazwyczaj wolne są od alergii wziewnych.

Jak diagnozuje się alergię pokarmową?

Do rozpoznania alergii u niemowlęcia wykorzystuje się informacje zebrane od rodziców i łączące spożycie określonych pokarmów z opisanymi wyżej symptomami, jak również specjalistyczne badania, m.in. alergiczne testy skórne, określenie poziomu specyficznych przeciwciał IgE we krwi, badanie histopatologiczne skrawka dwunastnicy lub odbytnicy pobranego drogą biopsji czy test wodorowy. Na ich podstawie lekarz rozpoznaje nietolerancję lub alergię pokarmową.

Najczęściej uczulającymi lub źle tolerowanymi składnikami jadłospisu maluszka są:

• mleko krowie
• jajka kurze
• produkty zbożowe zawierające gluten, m.in. pszeniczne, jęczmienne, żytnie
• nasiona, orzechy i orzeszki ziemne
• soja i jej przetwory
• ryby oraz owoce morza

Wszystkie wspomniane wyżej składniki pokarmowe po odpowiedniej obróbce można wprowadzać do jadłospisu maluszka między 6 a 12 miesiącem życia, ale należy liczyć się z faktem, że mogą one powodować alergie.

Jak zidentyfikować przyczynę alergii pokarmowej?

Jeśli dziecko je już rozmaicie, a my nie potrafimy jasno określić przyczyny występowania alergii pokarmowej, sugeruje się często przeprowadzenie tzw. diety eliminacyjnej.

Dieta eliminacyjna jest to czasowe lub trwałe usunięcie z jadłospisu szkodliwego, lub źle tolerowanego składnika pokarmowego. Na ogół w jego miejsce wprowadza się składnik zastępczy o równoważnych właściwościach odżywczych. Diety eliminacyjne pełnią dwie zasadnicze role – rozpoznawczą i leczniczą.

Dzięki diecie eliminacyjnej możliwe jest wykazanie, że objawy obserwowane u dziecka ustępują całkowicie lub częściowo po odstawieniu określonego pokarmu z diety i pojawiają się lub nasilają po jego ponownym wprowadzeniu. Tego typu testy, zwłaszcza u dzieci z gwałtownymi reakcjami, powinny odbywać się jednak wyłącznie pod kontrolą lekarską.

Jak długo trwa dieta eliminacyjna?

Długość stosowania diety eliminacyjnej w celach diagnostycznych jest zróżnicowana. W przypadku alergii na białka mleka krowiego przebiegającej wyłącznie z objawami ze strony przewodu pokarmowego zwykle już po 1-3 dniach stosowania diety eliminacyjnej stwierdza się wyraźną poprawę. Tylko w wyjątkowych przypadkach konieczne jest dłuższe, ok. 6-tygodniowe przestrzeganie diety eliminacyjnej.

W atopowym zapaleniu skóry charakteryzującym się rumieniowymi niekiedy sączącymi i swędzącymi zmianami występującymi na twarzy, za uszami, w zgięciach kolanowych i łokciowych, a  w skrajnych przypadkach obejmującymi całą skórę dziecka, konieczne jest co najmniej 1-2 tygodniowe stosowanie diety eliminacyjnej. W ciężkich przypadkach dietę należy stosować dłużej, czasem 6 i więcej tyg.

Warto dodać, że część alergii i nietolerancji pokarmowych pojawiających się w wieku niemowlęcym ma charakter przemijający. Czasem więc kilku- lub kilkunastomiesięczna dieta eliminacyjna okazuje się wystarczająca, a po ponownym wprowadzeniu danego pokarmu do diety reakcje się już nie pojawiają. Niestety, w innych przypadkach alergia pokarmowa może mieć trwały charakter i konieczne jest stosowanie diety przez całe życie.

Jak przeprowadza się dietę eliminacyjną?

Liczba czynników eliminowanych oraz stopień ich eliminacji niezbędny, aby dieta była skuteczna, bywa bardzo zróżnicowany. Znane są bowiem przypadki, kiedy objawy chorobowe występują dopiero po spożyciu znacznych ilości szkodliwego składnika pokarmowego oraz takie, w których do wystąpienia objawów, niekiedy groźnych dla życia, wystarcza podanie tysięcznych części miligrama substancji wywołującej alergię. Dlatego bezpieczniej i skuteczniej będzie, jeśli uda Ci się całkowicie wyeliminować szkodliwy składnik z diety.

Rodzice muszą przy tym wykazać maksimum cierpliwości i konsekwencji! Niekonsekwentne stosowanie diety eliminacyjnej (przerwy w stosowaniu diety, podawanie znikomych ilości czynnika podejrzanego o przyczynę alergii) nie ma żadnego sensu, gdyż nie przynosi spodziewanych efektów. Stąd tak ważne jest, aby zapoznać rodzinę lub inne osoby opiekujące się dzieckiem z zaleconą dietą i jej ważnością dla zdrowia maluszka.

Należy też unikać zbędnych i nadmiernie rozbudowanych diet eliminacyjnych, które grożą pojawieniem się niedoborów żywieniowych, np. braku wapnia, żelaza, kwasu foliowego, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, itp. Efektem zbyt drakońskiej diety mogą być zaburzenia metaboliczne wpływające niekorzystnie na odporność, rozwój fizyczny i umysłowy maluszka.

W praktyce w danym okresie czasu eliminuje się z diety dziecka tylko jeden lub kilka najczęstszych alergenów i obserwuje reakcje. W przypadku poprawy poszczególne składniki przywracane są w odstępach co 1-2 tygodnie przy dokładnej obserwacji ewentualnych symptomów alergii.

Uwaga: Dietę eliminacyjną u niemowląt przeprowadza się wyłącznie pod kontrolą lekarza pediatry lub alergologa!