Gorączka i ból są ważnymi sygnałami alarmowymi rozwijającego się procesu chorobowego. Po ustaleniu diagnozy sygnały te tracą jednak swą wartość, a stają się objawami przykrymi lub dręczącymi i całkowicie niepotrzebnymi. 

Gorączka to temperatura ciała wynosząca w odbytnicy powyżej 38 stopni C, w ustach powyżej 37,8 stopni C i pod pachą powyżej 37,2 stopni C. Towarzyszy jej zwykle wyraźna ciepłość skóry, szkliste oczy, czerwone rumieńce, pocenie się, złe samopoczucie, brak apetytu. U małych dzieci z predyspozycjami gorączka może ponadto wywoływać drgawki, powodować zbędny wydatek energetyczny i prowadzić do odwodnienia.

Czy gorączkę (i ból) powinno się natychmiast zwalczać?

Gorączka (i ból) jest niezwykle istotnym sygnałem ostrzegawczym, wskazującym, że w organizmie dzieje się coś niekorzystnego. Sama w sobie nie jest co prawda zjawiskiem niepożądanym, gdyż stymuluje układ odpornościowy do walki z intruzami, ale ozdrowienie może przebiegać i bez niej. Dlatego uważa się, że gorączkę, która powoduje wyraźny dyskomfort i osłabia dziecko, trzeba zwalczać szybko i skutecznie.

Fizyczne zwalczanie wysokiej temperatury 

Najszybszym i najprostszym sposobem obniżenia gorączki jest zastosowanie metod fizycznych Należy do nich przede wszystkim kąpiel w wodzie o temperaturze o 1-2 stopnie C niższej niż aktualna ciepłota ciała, przetarcie ciała gąbką z chłodniejszą wodą, zawinięcie w mokry ręcznik, a ewentualnie również przyłożenie lodu na głowę lub pachwiny.

Leki zwalczające gorączkę u dzieci

Podstawowym lekiem przeciwgorączkowym stosowanym u dzieci jest paracetamol.

Maksymalne stężenie po podaniu doustnym obserwuje się na ogół między 30 a 90 min., a po podaniu doodbytniczym między 120 a 240 min. Stosunkowo znaczne bezpieczeństwo paracetamolu wynika z tego, że stężenie terapeutyczne we krwi jest blisko 6-10 razy mniejsze niż toksyczne!

Dawkowanie: Powinno ono wynosić doustnie 10-15 mg/kg/dawkę (90 mg/kg/dobę – dzieci, 60 mg/kg/dobę – niemowlęta, 30-45 mg/kg/dobę – noworodki), a doodbytniczo 20-30 mg/kg/dawkę (120 mg/kg/dobę). Najskuteczniej terapeutycznie działa stałe utrzymywanie odpowiedniego stężenia we krwi, stąd lepiej jest lek podawać regularnie, co ok. 4 godz., niż tylko doraźnie.

Przy silniejszym bólu lub wyższej gorączce poleca się również dostępny bez recepty ibuprofen.

Zaliczany jest on do grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych. Maksymalne stężenie osiąga w surowicy krwi w 1-2 godz. po przyjęciu tabletki i po 1 godz. od przyjęcia zawiesiny.

Dawkowanie: Przeciwbólowo i przeciwgorączkowo wystarcza dawka 5mg/kg/dawkę, co 6-8 godz. nie przekraczając 4 dawek na dobę. Przeciwgorączkowo, przeciwbólowo i łagodnie przeciwzapalnie podaje się 10 mg/kg/dawkę, co 6-8 godz., nie przekraczając 2 dawek na dobę (maksymalnie lekarz może zlecić 3 dawki).

Najczęściej popełnianym błędem jest podawanie leku przeciwgorączkowego w chwili, gdy gorączka jest już bardzo wysoka i zwlekanie z kolejnym użyciem preparatu do momentu, kiedy wzrośnie ona ponownie. Postępowanie to uzasadniane jest zwykle lękiem przed ewentualnymi skutkami ubocznymi leku (zwykle minimalnymi) lub przekonaniem, że gorączka jest organizmowi do czegoś potrzebna i przyspiesza zdrowienie. Zapominamy jednak, że od podania leku przeciwgorączkowego do jego zadziałania musi upłynąć pewien czas. W tym właśnie okresie gorączka często wzrasta i może dojść nawet do wystąpienia drgawek gorączkowych.

Kiedy do lekarza?

Małe dziecko w wieku 2-6 lat powinien zbadać lekarz, gdy gorączce towarzyszą inne niepokojące objawy, takie jak całkowita odmowa jedzenia i picia, duszność, kaszel, wymioty, intensywna biegunka, apatia lub znaczne pobudzenie, przeczulica itp. Natomiast sama gorączka lub gorączka z łagodnymi objawami kataralnymi, trwająca nie dłużej niż trzy dni, może być obniżana bez konsultacji lekarskiej. Typowym przykładem jest tzw. gorączka trzydniowa, albo inaczej rumień nagły. W tej częstej chorobie zakaźnej, występującej u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat, po trzech dniach niekiedy nawet bardzo wysokiej gorączki pojawia się, głównie na tułowiu, szybko ustępująca drobnoplamista wysypka. W tym schorzeniu zupełnie wystarcza leczenie przeciwgorączkowe. W przypadku bezobjawowej gorączki warto pamiętać o konieczności wykonania przynajmniej ogólnego badania moczu, aby nie przeoczyć utajonego zakażenia układu moczowego.

Niebezpieczne dla dziecka jest, jeżeli wysokiej ciepłocie towarzyszy sztywność karku, uniemożliwiająca mu swobodne kręcenie głową lub jej przygięcie, drgawki lub zaburzenia świadomości, powtarzające się wymioty, silny ból brzucha, wysypka o charakterze zatorowym (wykwity przypominające ukąszenia pchły). Te objawy oraz wysoka temperatura powyżej 41 stopni C jako jedyny objaw wymagają pilnego wezwania karetki pogotowia lub kontaktu z lekarzem w szpitalu.

Pamiętaj:

• Dzieciom powinno się podawać leki specjalnie dla nich przeznaczone, pozwalające na odpowiednie dawkowanie w przeliczeniu na masę ciała.
• Dzieciom do lat 16 nie należy nigdy podawać aspiryny ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a. 
• Kilka dni gorączki nie są powodem, aby wymuszać na pediatrze podanie antybiotyków – większa część infekcji ma charakter wirusowy, a nadużywanie antybiotyków jest groźne!
• Jeżeli uprzednio wysokiej ciepłocie towarzyszyły drgawki gorączkowe, obok leków obniżających ciepłotę należy stosować również luminal (dawkę zaleca lekarz).