Które leki są niebezpieczne w ciąży?

Oczywiście, że ciążę najlepiej jest przejść zdrowo, nie sięgając po żadne preparaty farmakologiczne. Ale co, jeśli dopadnie Cię choroba?

Historia leków – uznanych i wprowadzonych do obrotu – które okazały się zgubne dla kobiet ciężarnych sięga wielu dekad wstecz, jeśli nie liczyć kontrowersyjnych praktyk tradycyjnych zielarek. Co kilka lat na światło dzienne wychodzą nowe doniesienia na temat niepożądanych skutków ubocznych, łącznie z defektami płodu  – ich częstotliwość jest o tyle uzasadniona, że nikt, kto prowadzi badania kliniczne nowych preparatów, nie testuje ich na przyszłych matkach, bo, po pierwsze, nie znalazłoby się dość ochotniczek, po drugie, proceder okrzyknięto by niehumanitarnym.

Czy więc zdecydować się na cierpienia i odmawiać jakiegokolwiek leczenia w czasie brzemiennych 9 miesięcy z obawy o dobro potomka? To również nie jest wyjście, ponieważ mniej poważne infekcje czy stany zapalne mogą się zaostrzyć, już choćby ze względu na osłabioną odporność, i przysporzyć przyszłemu dziecku jeszcze więcej problemów, mamę skazując na hospitalizację i jeszcze silniejsze leki. Racjonalna droga wiedzie więc pośrodku i wymaga wiedzy – niestety, nie każdy przedstawiciel służby zdrowia dysponuje jej dostateczną ilością!

Pierwszy trymestr najważniejszy

Dobra wiadomość jest taka, że największe zagrożenie ze strony leków występuje jedynie w przeciągu pierwszych trzech miesięcy ciąży, kiedy to dochodzi do kluczowych podziałów komórkowych i podstawowego formowania się witalnych organów. Oczywiście, nie wiedząc o swym odmiennym stanie, możemy tym sposobem spowodować duże szkody pochopnie łykając tabletki – dlatego już w okresie starań o maluszka zalecane jest ostrożne podejście do farmakologii.

Stąd na wielu ulotkach pojawia się zastrzeżenie, że lek może być stosowany w ciąży, ale dopiero po ukończeniu 12 tygodnia. Do takich preparatów należą np. syropy na kaszel Robitussin czy Sudafed czy tabletki na biegunkę Imodium. Ponieważ jednak żaden preparat farmakologiczny nie jest w 100% bezpieczny dla dziecka w pierwszym trymestrze, o ile to możliwe, warto w tym czasie powstrzymać się od przyjmowania jakichkolwiek leków.

Leki niewskazane w ciągu całej ciąży

Kontrowersji i wątpliwości nie wywołują natomiast leki, o których dziś już z całą pewnością wiemy, że mogą okazać się szkodliwe dla płodu, łącznie z powodowaniem śmiertelnych wad wrodzonych. Na czarnej liście znajdują się przede wszystkim:

• Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE) stosowane przy chorobie wieńcowej
• Antagoniści receptora angiotensyny II wykorzystywane do leczenia nadciśnienia tętniczego
• Izotretynoina – pochodna witaminy A stosowana do leczenia trądziku
• Wysokie dawki witaminy A
• Lit – lek na depresję i zaburzenia psychiatryczne
• Męskie hormony
• Talidomid – lek przeciwbólowy i przeciwrakowy
• Metotreksat – lek stosowany przy łuszczycy i reumatoidalnym zapaleniu stawów
• Naproksen – środek przeciwbólowy i przeciwzapalny
• Spraye do nosa na katar zawierające oksymetazolinę (np. Afrin)
• Kwas walproinowy – stosowany przy epilepsji, chorobie dwubiegunowej, a także silnych migrenach
• Warfaryna rozrzedzająca krew

Poza tym na cenzurowanym znajdują się również niektóre preparaty przeznaczone do regulacji funkcji gruczołu tarczycy, duża część leków cytostatycznych (przeciwnowotworowych), antyreumatycznych oraz przeciwdrgawkowych.

Co z antybiotykami?

Antybiotykoterapia w czasie ciąży zdecydowanie jest optymalnym scenariuszem, ale wbrew pozorom nie musi wcale oznaczać dramatu. Są bowiem infekcje, np. angina, niektóre zapalenia układu moczowego czy płciowego oraz zapalenia płuc, które bezwzględnie wymagają antybiotyków, przede wszystkim ze względu na zdrowie matki, a nierzadko i samego płodu. Do absolutnie zakazanych preparatów należą tetracyklina, metronidazol, sulfonamidy, chinolony oraz większość makrolidów (za wyjątkiem erytromycyny). Zwłaszcza przed 20 tygodniem ciąży mogą one powodować spontaniczne poronienia.

Za stosunkowo bezpieczne uważa się natomiast leki z grupy penicyliny oraz cefalosporyny, a także erytromycyna i klindamycyna – wszystkie o dość szerokim spektrum działania. Mimo to ich stosowanie powinno być wysoce uzasadnione – badania naukowe wskazują bowiem, że dzieci matek, którym podawano w ciąży antybiotyki, mają do ukończenia 14 roku życia nawet o 20% wyższe ryzyko hospitalizacji z powodu infekcji!

Chroniczne schorzenia

Nie każda przyszła mama może poszczycić się pustą kartą lekarską. Wiele z nas przyjmuje codziennie leki na serce, alergie, rozrzedzanie krwi czy inne problemy zdrowotne wymagające ciągłego leczenia. Na szczęście, dla większości powszechnie stosowanych preparatów o użytku długoterminowym istnieją zamienniki, które mogą być w miarę bezpiecznie przyjmowane w czasie ciąży. Generalnie, nie jest problemem leczenie alergii i astmy – preparaty takie jak Zyretc, Benadryl czy Claritin są uznawane za bezpieczne. Koniecznością jest oczywiście przyjmowanie insuliny w przypadku cukrzycy czy hydrokortyzonu przy zaburzeniach kory nadnerczy – nawet sterydy nie są więc wykluczone. Ważne, aby planowaną ciążę zawczasu omówić ze specjalistą prowadzącym i stosować się ściśle do jego zaleceń przy dawkowaniu leków.

Popularne leki bez recepty

Najczęściej mamy oczywiście ciągoty do otwarcia szuflady z lekami i zaordynowania sobie tabletki, tak jak to zwykłyśmy czynić przed ciążą. Ból głowy, kaszel, przeziębienie, ból gardła – to wszystko trywialne dolegliwości, z którymi nie chce się nawet chodzić do lekarza. Jak sobie pomóc? Na dzień dzisiejszy medycyna jest zgodna, że paracetamol jest stosunkowo bezpieczny, podczas gdy aspiryna i ibuprofen są niewskazane, zwłaszcza w 1 i 3 trymestrze.

Za bezpieczne uznaje się także inhibitory pompy protonowej stosowane przy zgadze, jak również inne leki na nadkwasotę. Po zakończeniu pierwszego trymestru dopuszczalne jest użycie syropów przeciwkaszlowych (poza preparatami zawierającymi związek o nazwie guaifenesin), kremów na wysypki, czopków na infekcje drożdżycowe pochwy oraz na hemoroidy, niektórych środków nasennych, a nawet leków antydepresyjnych. Oczywiście, króluje zasada, że im mniej, tym lepiej!