Choć media alarmują, że coraz większa liczba młodych osób deklaruje, że nie chce mieć dzieci, niemożność spłodzenia potomka pozostaje jednym z największych współczesnych dramatów.

Fenomen płodności jest pełen paradoksów. Z jednej strony, chęć posiadania potomstwa jest naturalna, a wręcz genetycznie zakodowana, dla każdego gatunku na Ziemi. Z drugiej, rozwój cywilizacyjny homo sapiens na tyle przestawił nasze priorytety, że rozmnażanie zaczęło schodzić na dalszy plan wobec takich aspiracji jak kariera, rozwój osobisty czy szeroko rozumiana wolność. Ze współczesnych badań wynika, że w Belgii 11% kobiet i 16% mężczyzn w wieku 25-35 lat nie jest zainteresowanych tworzeniem rodziny (Water, 2020), zaś w Holandii nawet 60% bezdzietnych kobiet nie ma potomstwa z własnej nieprzymuszonej woli (Graaf, 2004). Za tymi decyzjami stoją jednak nie tylko osobiste cele, ale także względy ekologiczne czy finansowe.

Płodność współczesnego społeczeństwa w rozwiniętych częściach świata faktycznie maleje. W Stanach Zjednoczonych tylko w latach 2007 -2011 (Sandler, 2013) współczynnik dzietności spadł aż o 9%. Przyczyną tego zjawiska są jednak nie tylko wybory życiowe, ale także coraz większe problemy z koncepcją.

Jak szeroka jest skala niepłodności na świecie?

Niepłodność fachowo definiowana jest jako niezdolność do spłodzenia potomka po 1 roku regularnych starań, oczywiście bez jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych. Skala problemu na świecie szacowana jest na 15% współżyjących par, co czyni około 48,5 miliona związków (Agarwal, 2015). Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w krajach rozwijających się współczynnik ten wynosi nawet 25%, a więc jedną na cztery pary!

Niepłodność mężczyzn

Statystyki wskazują, że męska niepłodność stoi za 20-30% przypadków niemożności poczęcia dziecka, a nawet w 50% wszystkich przypadków jest jednym z czynników (Agarwal, 2015). W różnych częściach świata te statystyki kształtują się przy tym w różny sposób – w Środkowo-Wschodniej Europie są dość wysokie, gdyż nawet 8-12% wszystkich mężczyzn boryka się z problemem niepłodności.  Sytuacja wygląda dramatycznie również w Afryce, gdzie północne i subsaharyjskie regiony określa się wręcz mianem „pasa niepłodności”. Przyczyną w tym przypadku są przede wszystkim choroby przenoszone drogą płciową, które w znaczący sposób ograniczają szanse mężczyzny na zostanie ojcem.

U mężczyzn ogólnie najistotniejsze czynniki ryzyka to wiek, nadwaga, papierosy i alkohol, a także ekspozycja na zwiększone dawki testosteronu, promieniowanie lub wysokie temperatury. Główne przyczyny niepłodności to zaburzenia funkcji jąder i/lub erekcji, zaburzenia hormonalne oraz choroby genetyczne.

Niepłodność kobiet

Statystycznie rzecz biorąc, to po stronie kobiety najczęściej jednak leżą przyczyny niemożności spłodzenia dziecka  – sytuacja taka ma miejsce w 50% wszystkich przypadków. Za statystycznie najczęstsze czynniki ryzyka uważa się wiek matki (aż 1/3 kobiet w wieku 35 lat ma problem z poczęciem, a wieku 40 lat istnieje jedynie 5% ryzyko powodzenia w danym cyklu miesiączkowym!), palenie papierosów i nadużywanie alkoholu oraz nadwagę (już utrata 5-10% masy ciała drastycznie zwiększa szanse na poczęcie!). Wśród zdiagnozowanych problemów medycznych leżących u podstaw niepłodności kobiet za najczęstsze wskazuje się z kolei:

• zaburzenia funkcji jajników (m.in. problemy z owulacją, zespół policystycznych jajników, menopauzę)
• blokadę jajowodów
• nieprawidłowości w budowie macicy

Skuteczność leczenia

Niepłodność nie oznacza jednak bezpłodności! Wiele ze wspomnianych wyżej problemów da się skutecznie rozwiązać przy pomocy lekarza, a najpoważniejszą bronią we współczesnej walce z niepłodnością pozostaje sztuczne zapłodnienie. W tym kontekście statystyki są naprawdę optymistyczne. Według danych amerykańskiej agencji CDC techniki wspomaganego rozrodu prowadzą do szczęśliwego powicia maleństwa u:

• 31% kobiet poniżej 35 roku życia;
• 24% kobiety w wieku 35-37 lat;
• 16% kobiet w wieku 38-40 lat

Z badań przeprowadzonych w Ameryce (NFSG, 2020) wynika, że nawet jedna na osiem kobiet w wielu od 15 do 44 lat korzysta z konsultacji w klinikach leczenia niepłodności. Problem przestaje więc być powodem do wstydu, a staje się coraz lepiej rozumianą i coraz skuteczniej rozwiązywaną przypadłością! Dodajmy, że zapłodnienie in vitro to zabieg, którego tak naprawdę potrzebuje tylko ograniczony odsetek par – w większości przypadków wystarczają prostsze metody leczenia i wspomagania rozrodu!

Bibliografia:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4424520/

https://www.who.int/reproductivehealth/topics/infertility/burden/en/

https://www.cdc.gov/reproductivehealth/infertility/index.htm