Jak rodzice przyczyniają się do otyłości swoich dzieci

O dziwo, nie tylko zła dieta i mało aktywny styl życia przyczyniają się rosnącej nadwagi wśród małoletnich. Naukowcy wskazują, że historia otyłości może sięgać wstecz aż do życia płodowego!

Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje – liczba otyłych niemowląt i dzieci w wieku do 5 lat wzrosła w skali świata z 32 milionów w 1990 roku do 41 milionów w 2016 roku. Do 2025 r. przy aktualnych trendach oczekuje się, że liczba ta osiągnie nawet 70 milionów! A konsekwencje są drastyczne  – choroby serca i układu krążenia, cukrzyca, dysfunkcje układu ruchowego, a nawet określone typy nowotworów. Dzieci z nadwagą częściej chorują na astmę, bezdech senny, stłuszczenie wątroby, a ponadto miewają problemy psychologiczne związane z szykanowaniem przez rówieśników i niską samooceną.

Zła dieta czy klątwa współczesności

Szacuje się, że za 90% przypadków otyłości i nadwagi dziecięcej odpowiada styl życia, a w szczególności źle skonstruowana dieta i pasywny tryb życia. Ogólniki te łatwo przełożyć na scenariusze z codziennego życia: odmrażana pizza zamiast obiadu, bo mama nie ma czasu; batonik jako drugie śniadanie, bo w szkole jest sklepik, dwie godziny z tabletem czy telewizją po południu zamiast gry w dwa ognie. Niestety, te niezdrowe nawyki rozpoczynają się bardzo wcześnie, bo już na etapie niemowlęcym. Troskliwe mamy chcąc dogodzić swym pociechom kupują rozreklamowane deserki i ciasteczka, rozwijając zamiłowanie do słodkiego smaku, zamiast faworyzować warzywa. Zamiast wody podaje się maluchom soczki, które choć pyszne i chętnie spożywane, rozregulowują insulinę i szkodzą pierwszym ząbkom. Roczne dzieci rozpieszcza się lodami, słodkimi jogurtami i frytkami, a dla świętego spokoju przyzwyczaja do patrzenia w ekran. W rezultacie nim maluch pójdzie do przedszkola, przyzwyczajony jest już do wysokowęglowodanowej diety i siedzącego trybu życia.

Rodzinny kontekst otyłości dziecięcej

Badania wskazują, że otyli rodzice mają znacznie większe szanse doczekania się potomstwa z nadmiarem kilogramów. Istota tej obserwacji tkwi oczywiście w nawykach żywieniowych i aktywności fizycznej całej rodziny. W domach, gdzie warzywa i owoce są na marginesie diety, a kuchnia pełna jest produktów gotowych do spożycia, trudno rosnąć zachowując szczupłą postawę. O tym problemie warto myśleć, planując założenie rodziny lub spodziewając się dziecka – rewolucja stylu życia pomoże bowiem i starszemu i młodszemu pokoleniu. Są wszakże również geny, przekazywane z rodziców na dzieci, które ułatwiają nadmierne przybieranie na wadze. Nie można jednak zrzucać na nie całej winy – tendencja do tycia nie determinuje bowiem ciężaru ciała, a jedynie szybkość metabolizmu. Tak naprawdę więc, dorośli, którzy zdają sobie sprawę, że mają naturalną skłonność do zaokrąglania się, powinni w szczególny sposób zadbać o jakość diety.

Ciążowe brzemię

Pomaganie dziecięcej otyłości może paradoksalnie rozpocząć się już w okresie ciąży. Od dawien dawna wiadomo, że cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko rozwoju nadwagi w okresie dzieciństwa, ale oczywiście nie zawsze winą za nią można obarczyć nieprawidłową dietę ciężarnej. Istnieją jednak przekonywujące dane, że nawet bez pojawienia się cukrzycy ciążowej, nadmierny przyrost masy ciała w czasie ciąży ma wyraźny związek z późniejszą otyłością dziecka. Stąd lekarze jasno określają, że przyszłe mamy nie powinny jeść za dwoje, a rozsądne granice przybrania na wadze mieszczą się w zakresie od 11 do 16 kg, a dla kobiet otyłych jedynie od 8 do 12 kg. Ale są jeszcze inne, bardziej zaskakujące czynniki. Wedle amerykańskich badań z 2006 roku dziecięcej otyłości sprzyja również spożywanie przez ciężarną napojów z kofeiną, zaś z badań z 2009 roku wynika, że nie bez znaczenia jest również niedobór witaminy D  w okresie ciąży, zwiększający poziom tkanki tłuszczowej u dziecka.

Jeszcze jedna korzyść karmienia piersią

Istnieją również zakrojone na szeroką skalę badania, które łączą karmienie piersią z obniżonym ryzykiem otyłości u dzieci. Temu faktowi trudno się zresztą dziwić – w przeciwieństwie do sztucznych mieszanek mleko matki ma doskonałe proporcje, nie powoduje alergii pokarmowych i elastycznie zmienia się w składzie wraz z wiekiem dziecka i jego potrzebami. Tymczasem obserwacje prowadzone w Szwecji wskazują, że karmienie piersią krótsze niż 4 miesiące w znaczący sposób wpływa na wagę dziecka w wieku 5 lat. Naukowcy wskazują, że jest także w dużej mierze wpływ oligosacharydów obecnych w ludzkim mleku, które wpływają na rozwój pozytywnej mikroflory jelitowej u dzieci i ograniczają tym samym ryzyko tycia.

Niewyspane dzieci są grubsze

Jeszcze jeden sposób w jaki rodzice mogą negatywnie wpływać na wagę dziecka, to zaniedbywanie rutyny snu. Istnieje wiele studiów wskazujących, że tak u dorosłych, jak i u dzieci, deficyt snu wywołuje zaburzenia hormonów odpowiadających za regulację apetytu – leptyny i greliny. W efekcie, z powodu niewyspania odczuwamy większy głód, ale trudniej nam go nasycić. U małych dzieci to zjawisko jest jeszcze bardziej widoczne – dla przykładu dwulatki, które śpią krócej niż zalecane 13 godzin na dobę znacznie częściej cierpią na nadwagę w wieku 7 lat.

Podsumowując…

To rodziców w głównej mierze można winić za otyłość dzieci. Choroby dziedziczne i zaburzenia hormonalne stanowią zaledwie niewielki procent problemu. Tymczasem my, oprócz wspomnianych wyżej aspektów dotyczących ciąży, karmienia piersią i dbania o zdrowy styl życia, niszczymy metabolizm pociech także zmuszaniem do jedzenia, gdy dziecko nie jest głodne lub odmawianiem dokładki  – ta sztuczna regulacja zdaniem naukowców zaburza naturalną równowagą głodu i nasycenia, którą każdy młody organizm musi w sobie wykształcić sam. Wreszcie, trzeba tez pamiętać, że jedzenie nie powinno być nigdy związane w żaden sposób z pocieszaniem, karaniem czy grożeniem – te asocjacje mogą prowadzić do rozwoju nie tylko otyłości, ale także zaburzeń odżywiania w przyszłości.