Generalnie uważa się, że posiadanie rodzeństwa jest wielkim plusem w życiu i to od najmłodszych lat. Początki tej niezwykłej więzi między braćmi i siostrami zazwyczaj nie są jednak łatwe. Zobacz, co rodzice mogą zrobić, aby pomóc.

Pozycja starszego i młodszego dziecka w rodzinie niesie ze sobą swoje naturalne korzyści i niewygody. Oczywistym jest również fakt, że sama nierówność wiekowa musi być źródłem konfliktów, nie mówiąc już o klasycznej nawet dla bliźniąt potrzebie rywalizacji o uczucia mamy i taty. Wbrew pozorom mimo naturalnych mechanizmów psychologicznych rządzących życiem rodziny nie zawsze owa braterska więź rozwija się w dobrym kierunku. Ba, wielu rodziców, zamiast ją wzmacniać, osłabia ją swym postępowaniem.

Przygotowanie jest kluczowe

Mediacyjna rola rodziców w pośrednictwie między rodzeństwem rozpoczyna się już na etapie ciąży. Starsze rodzeństwo musi mieć odpowiednią ilość czasu, aby przygotować się na zmianę swej roli w rodzinie. Stąd, gdy tylko minie statystycznie największa groźba poronienia, warto w kategoriach odpowiednich do wieku dziecka wytłumaczyć mu fenomen dzidziusia rosnącego u mamy w brzuchu. Owo przygotowanie pokrywać powinno przy tym kilka istotnych kwestii:

• Uświadomienie dziecku korzyści, jakie niesie ze sobą posiadanie brata lub siostry;
• Wyjaśnienie potrzeb i kruchości noworodka oraz ograniczeń z nimi związanych;
• Przygotowanie do faktu, że mama będzie musiała spędzać więcej czasu z maluszkiem;
• Zaangażowanie starszego dziecka w przygotowanie domu na powitanie dzidziusia;
• Taktowne wyjaśnienie niedogodności związanych z ciążą – tak, aby dziecko nie nabrało antypatii dla dzidziusia tylko ze względu na to, że przez niego mama się źle czuje;
• Przygotowanie na sam poród i kilkudniową nieobecność mamy w domu.

Zwłaszcza w kontekście tego ostatniego punktu warto tak przygotować scenariusz porodu, aby starsze rodzeństwo nie musiało się czuć odrzucone. Nie oddawajmy go więc babci, z którą ma słaby kontakt – lepiej jest zrezygnować z porodu z partnerem, aby potomek mógł w poczuciu bezpieczeństwa spędzić te trudne dni w domu z tatą!

Pierwsze spotkanie

Z jeszcze większą delikatnością i wyczuciem należy odnieść się do pierwszej wizyty starszego dziecka na oddziale położniczym. O ile bowiem nie ma medycznych przeciwwskazań, potomek powinien bowiem jak najszybciej zobaczyć się z mamą. Samo spotkanie warto zaaranżować tak, aby dziecko nie miało poczucia, że znalazło się na drugim planie. Kilka chwil tylko z mamą, najlepiej w jej objęciach, to konieczność, aby utrwalić w zatrwożonej główce status quo: jest nas więcej, ale wciąż jestem tak samo ważna/-y dla mamy.

Wielu ekspertów poleca, by przy tej okazji wręczyć starszemu dziecku podarek „od dzidziusia”, aby dodatkowo osłodzić wszelkie niewygody związane z dzieleniem się uwagą rodziców. Pozwólmy też dwójce na choćby krótki bezpośredni kontakt, np. rączka z rączką – większość dzieci będzie zafascynowana i wzruszona kruchością małych paluszków czy stópek.

Dobry rady na domowe życie

Niezależnie od przygotowania i pierwszego spotkania, najważniejsze kroki formowania się więzi między starszym i młodszym rodzeństwem zachodzą oczywiście po powrocie całej rodziny do domu. Zdaniem ekspertów z wyzwaniem najtrudniej radzą sobie maluchy do lat dwóch, które nie odczuwają jeszcze zwykle żadnej radości z posiadania rodzeństwa, a wręcz są o nie w klasyczny sposób zazdrosne. Tylko spokojne i cierpliwe tłumaczenie okoliczności towarzyszących podzielności maminego czasu może ukoić dyskomfort starszego dziecka, które faktycznie nagle traci sporą część uwagi, do której było od miesięcy przyzwyczajone.

Nawet starsze dzieci jednak bywają zazdrosne i potrafią to dość dobrze artykułować, czasem wręcz odgrywając się na rodzicach za spadek ich zainteresowania. Stąd kluczowe jest, aby zarówno mama, jak i tata potrafili w tym trudnym okresie wygenerować trochę czasu „sam na sam” ze starszym dzieckiem. Ewentualne sceny buntu i złośliwości trzeba oczywiście gasić za pomocą dyscypliny, ale raczej stanowczością niż złością czy szantażem. Jeszcze bardziej istotne jest natomiast wzmacnianie pozytywnych zachowań starszej pociechy i głośne chwalenie jej za pomoc, odpowiedzialność czy samodzielność. Okazujmy przy tym pociesze jak najwięcej empatii, nawet w najgorszych momentach opanowując swój gniew i siląc się na zrozumienie.

Eksperci radzą również, aby:

• Pozwolić starszemu dziecku towarzyszyć przy karmieniu piersią, np. prowadząc wówczas rozmowy czy słuchając razem audio-książki;
• Zachęcać starsze dziecko do „opieki” nad młodszym na zasadzie buziaka na dobranoc, opowiedzenia bajki, przykrycia kocykiem, itd.
• Nie mówić starszakowi, że kochamy go tak samo jak maluszka, ale że każde z nich jest wyjątkowe i zasługuje na wyjątkową miłość;
• Powstrzymywać się od lekceważących porównań typu „czemu nie jesteś tak grzeczny jak twoja siostrzyczka”;
• Wyraźnie dawać czasem pierwszeństwo potrzebom starszego dziecka w obliczu np. płaczu młodszego;
• Zapewnić starszemu dziecku przestrzeń wolną od maluszka;
• Próbować jak najwięcej rozmawiać ze starszym dzieckiem o jego uczuciach i obawach – w żadnym razie nie zbywać ich brakiem czasu;
• W okresie narastających konfliktów między niemowlęciem a starszym dzieckiem próbować rozładowywać sytuację bez obwiniania żadnej ze strony, np. jeśli maluszek zniszczył budowlę z klocków starszej pociechy, pomóżmy ją odbudować w bezpiecznym miejscu.

Najważniejszą chyba jednak zasadą jest zasada cierpliwości i otwartości. Należy się więc przygotować, że konfliktów i scen nie zabraknie, a zarazem wierzyć, że będą się one z biegiem czasu redukować, zwłaszcza jeśli zapewnimy wszystkim dzieciom należytą uwagę, przestrzeń i czas.

Zdaniem naukowców:

• Starsze dziecko będzie miało wyższe IQ niż młodsze;
• Najstarsze dziecko otrzymuje zwykle najwięcej uwagi i najwięcej odpowiedzialność, stąd bywa neurotyczne;
• Najmłodsze dziecko jest zazwyczaj rozpieszczane i brakuje mu często społecznej empatii;
• Porównania między rodzeństwem prowadzą do niskiego poczucia wartości;
• Szykanowanie przez rodzeństwo zwiększa ryzyko chorób psychicznych i depresji w wieku dorosłym.