Rozwijamy myślenie u przedszkolaka

W okresie poprzedzającym podjęcie naukę w szkole zaczyna się obserwować przemiany w sposobach myślenia i rozumowania u dziecka. Dziecko zaczyna wchodzić w stadium myślenia opartego na operacjach konkretnych określone przez Piageta jako stadium myślenia operacyjnego. Dziecko dostrzega coraz więcej związków (przyczynowo-skutkowych) pomiędzy rzeczami i zjawiskami, rozumie przekształcenia i odwraca operacje. Z wałeczka plasteliny ulepi kulę, kiełbaskę a potem znowu wałeczek. Doświadcza, że skutki jakiejś czynności mogą być anulowane przez inną czynność. Zaczyna coraz lepiej wyodrębniać pojedyncze zjawiska z ich różnymi cechami i powiązaniami. „Operacje” to umysłowe odzwierciedlenie różnych działań, które prowadza do stwierdzenia: jeżeli zrobię to i to, to stanie się to i to. Największy postęp w rozwoju umysłowym zachodzi wówczas, gdy dziecko przestaje zwracać uwagę na mało istotne cechy przedmiotów a potrafi wskazać cechy naprawdę istotne, charakteryzujące przedmioty należące do danej klasy (potrafi wskazać przedmioty trójkątne w najbliższym otoczeniu: wie, że „trójkątne” muszą mieć 3 boki i 3 kąty: potrafi zakwalifikować psy różnych ras do klasy psów). Dziecko uczy się myśleć dzięki obcowaniu z innymi ludźmi. Około 6-7 roku życia dziecko zaczyna uświadamiać sobie, że jego myślenie jest sprzeczne z myśleniem rówieśników. Interakcje i doświadczenia w grupie rówieśników zmuszają dziecko do weryfikacji własnego myślenia.

Myśli obrazami a jego wyobrażenia myślowe ciągle jeszcze dotyczą konkretnych przedmiotów i konkretnych działań. Dlatego ucząc się dodawać, odejmować czyni to najpierw na konkretnych przedmiotach. Czynność dodawania kojarzy ze zwiększaniem ilości, dolewaniem, dokładaniem a odejmowanie odwrotnie. Zadbajmy żeby miało konkrety do działań liczbowych: patyczki, liczydło, guziki i inne naturalne liczmany. Dzięki nim może manipulować, konstruować wiedzę w oparciu o działanie, doświadczanie.

Myślenie dziecka powoli staje się samodzielną i wewnętrzną czynnością poznawczą: dziecko operuje pojęciami, symbolami. Nowa postać myślenia nazywana jest myśleniem pojęciowym, abstrakcyjnym, symbolicznym lub słowno-pojęciowym.  Rozumowanie dziecka przechodzi na wyższy poziom, rozwijają się i różnicują różne metody dowodzenia: wnioskowanie przez próby i błędy, przez analogie, dedukcję, ze stanu rzeczy, indukcyjne. Samodzielnie tworzy uogólnienia (wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne) a z drugiej strony może je przyporządkować (konkretyzacja) do rzeczy i zjawisk otaczającego świata (odwracalność procesów: od konkretów do uogólnień i od uogólnień do konkretów. Kierunek myślenia dziecka w tym wieku jest jeszcze konkretny ale już luźniej związany z rzeczywistością, bardziej oderwany od bezpośredniego spostrzegania. Dziecko staje się zdolne do rozumowania i obiektywnego pojmowania w granicach konkretu

Zaczyna przewidywać skutki swego działania, zastanawia się, podejmuje decyzje czy warto coś robić, dokonuje wyborów.
Zaczyna doświadczać poczucia niemożliwości lub sprzeczności. Jest bardziej wrażliwe na obiektywne powiązania. Trzyletnie dziecko w zabawie „karmi” drewnianego konia. 6-7 latek  widzi sprzeczność: „przecież drewniany konik nie może jeść”. Zaczyna zastanawiać się jak Święty Mikołaj wszedł przez komin? Jak zdążył odwiedzić wszystkie dzieci w mieście?

Zaczyna rozumieć co się dzieje jak wrzucimy kostki cukru do gorącej herbaty.
Rozwijamy myślenie- Uczymy liczenia na naturalnych przedmiotach w naturalnych sytuacjach
Nakrywając do stołu poprośmy dziecko o pomoc. Mówimy: podaj 3 widelce i liczymy jeden, dwa trzy. A teraz 3 noże, 3 łyżki itd.

Dzielenie przedmiotów
Podziel po równo cukierki. Mamy 20 cukierków. Policz: jeden, dwa… dwadzieścia. Podzielmy równo na cztery części. Kładziemy 4 talerzyki i dziecko dzieli kładąc na każdym po talerzyku po jednym cukierku aż skończą się wszystkie. Wtedy może przeliczyć ile każdy dostanie.

Klasyfikowanie zbiorów:
Przygotowując pranie możemy poprosić: pomóż podzielić rzeczy ciemne i jasne; dzielimy przedmioty według pewnej cechy. Np. posegreguj skarpetki w pary. Pomóż mi uporządkować zakupy:  zbiór jogurtów, pieczywo, mąka, zbiór owoców, warzyw.
Na zakupach w sklepie: obserwujemy „zbiory” produktów na półkach: nabiał, warzywa, pieczywo. Wymienianie i nazywanie elementów zbioru:
nabiał: twaróg, mleko, śmietanka
warzywa: marchew, pietruszka, seler, por….
pieczywo: bułeczka, grahamka, rogalik, chleb żytni, chleb razowy
Takie ćwiczenie możemy zorganizować w domu, segregując wcześniej przygotowane karty z obrazkami lub etykietkami zakupionych przedmiotów:
zrób porządek z przedmiotami lub podajemy kryterium klasyfikacji: poszukaj wszystkie owoce, poszukaj zwierzęta, poszukaj wszystkie nazwy które rozpoczynają się na literkę d. Dzieci na ogół lubią takie zabawy. Zaczynają same wymyślać kryteria klasyfikacji. Dobrze jest mieć przygotowane różne karty z obrazkami, przedstawiającymi po kilka przedmiotów z danego zbioru. Czasami dziecko zaskoczy nas niekonwencjonalnym przyporządkowaniem przedmiotów do zbioru. Zamiast skrytykować posłuchajmy uzasadnienia dziecka: na jakiej podstawie zakwalifikowało przedmiot do tego zbioru. Może się okazać, że ma ono rację: uzasadnienie jest logiczne a dziecko wykazuje tendencje do myślenia twórczego.

Co do czego pasuje – skojarzenia
Zabawa w której zachęcamy dziecko do przyporządkowywania atrybutów: co – do czego pasuje. Na przykład: Strzykawka- pielęgniarka; uczeń-tornister; piaskownica – wiaderko z łopatką, strażak- wąż strażacki; itp.
Zabawę możemy przeprowadzić  w formie loteryjki obrazkowej.
CO jest…-  zbiory
Kolorowe zbiory:
Co jest białe………………
Co jest zielone…………….
Co jest żółte………….
Latające:
 co lata:………
Pływające
Co pływa:……
Miękkie:
Co miękkie……..

Rada dla Rodziców:

• Twórz sytuacje „zapraszające dziecko do myślenia, porównywania, wnioskowania, rozumowania