Dość przerażająca nazwa określa bardzo powszechną przypadłość, którą na szczęście nietrudno jest wyleczyć.

Rzeczywistość jest taka, że niewiele niemowląt osiąga ideał z obrazka. Przynajmniej do wieku sześciu miesięcy spora część maluchów wydaje się piękna tylko rodzicom i dziadkom. Problemy skórne, przebarwienia, nieregularne włoski i małe asymetrie są normalnym porządkiem natury, która potrzebuje czasu, aby znaleźć równowagę po dziewięciu miesiącach w łonie matki i trudach porodu. Skośnogłowie jest jednym z takich mankamentów, które wywołują panikę u wielu rodziców, zatrwożonych o zdrowy rozwój swej pociechy.

Czym objawia się skośnogłowie?

Jak sama nazwa wskazuje, skośnogłowie, inaczej plagiocefalia, dotyczy kształtu główki niemowlęcia. Mowa tu o niesymetrycznym spłaszczeniu czaszki z jednej strony, które sprawia, że głowa traci krągłość i wydaje się skośna. Często zjawisku temu towarzyszy powiększenie jednego oka i jednego ucha, a także asymetria rysów twarzy – zarówno czoło, jak i policzek są z jednej strony bardziej wypukłe. Pomimo mieszanych uczuć, jakie ma prawo budzić ta lekka deformacja, nie ma ona przełożenia na funkcjonowanie czy samopoczucie dziecka – nie czuje ono bólu, ani żadnych dolegliwości.

Skąd się to bierze?

Odpowiedź na to pytanie jest dość zaskakująca. Szacuje się bowiem, że u większości dzieci skośnogłowie pojawia się wskutek długiego leżenia w jednej pozycji. Zjawisko to dotyczy przede wszystkim wcześniaków, których czaszka jest mniej wykształcona i miększa, a okres leżenia, przed podjęciem pierwszych prób przewracania się na bok, najdłuższy. Plagiocefalia może jednak także pojawić się u dzieci urodzonych w terminie.

Poza tym skośnogłowie może być także wynikiem pozycji, jaką płód zajmuje w macicy – wówczas dziecko rodzi się już z charakterystycznie zdeformowaną główką. Najczęściej sytuacja ta dotyczy ciąży mnogiej oraz matek o nietypowo małej macicy. Skośnogłowia nie należy jednak mylić z odkształceniami czaszki powstałymi w czasie długiego lub trudnego porodu, które mają znacznie bardziej tymczasowy charakter.

Wreszcie, w dość rzadkich przypadkach plagiocefalia jest powikłaniem mięśniowego kręczu szyi – wrodzonego defektu objawiającego się przechyleniem główki noworodka w jedną stronę, ze skręceniem twarzy ku górze. Na szczęście jest to wada dość skutecznie leczona za pomocą rehabilitacji, kołnierza ortopedycznego oraz operacji przecięcia mięśni przeprowadzanej przed ukończeniem 1 roku życia.

Lekarska diagnoza

Skośnogłowie najczęściej identyfikuje się wizualnie. Lekarz manipulując głową niemowlęcia powinien być w stanie stwierdzić, czy u podłoża problemu leży mięśniowy kręcz szyi, czy też nie. Rentgen ani tomografia nie są zwykle potrzebne.

Częścią diagnozy powinno być jednak także wykluczenie przedwczesnego skostnienia szwów czaszkowych – problemu polegającego na zbyt szybkim stwardnieniu połączeń między płatami czaszki. Jest to przypadłość znacznie bardziej złożona niż skośnogłowie, mogąca negatywnie wpłynąć na rozwój mózgu, a w konsekwencji spowodować zaburzenia rozwojowe i kognitywne. Przedwczesne skostnienie szwów czaszkowych niestety często wymaga interwencji chirurgicznej.

Jak się leczy skośnogłowie?

Najprostsza forma skośnogłowia spowodowana rzeczywiście jednostajnym ułożeniem główki dziecka w łonie lub w łóżeczku (inkubatorze) rokuje bardzo pomyślnie i może być z powodzeniem leczona w domu. Przede wszystkim lekarze polecają więc jak najczęstsze przekładanie głowy niemowlęcia na wypukłą stronę. W naturalny sposób maluszek będzie bowiem wybierał bardziej płaską, „wygodniejszą” stronę do spania, utrwalając tym samym problem. Jak najczęściej w ciągu dnia warto więc delikatnie przekręcać główkę śpiącego dziecka w drugą stronę, nawet, jeśli wkrótce wróci ona do pierwotnej pozycji. W żadnym razie nie należy jednak podkładać poduszek czy koców, zmuszając niemowlę do przyjęcia prawidłowej pozycji – praktyka ta znacząco zwiększa ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej!

Analogicznie, warto również przeanalizować nasze codzienne nawyki i nauczyć się tak kłaść dziecko w łóżeczku, aby chciało mieć główkę przekręconą w dobrą stronę. Oczywiste jest zaś, że maluszka interesuje to, co się dzieje obok niego, nie zaś pusta ściana.

Do zalecanych praktyk należy również częstsze noszenie maluszka ze skośnogłowiem na rękach. Pozycja utulenia w ramionach redukuje bowiem nacisk podłoża na czaszkę i pozwala jej powoli wrócić do zakodowanych genetycznie kształtów. Zmianę widać często w ciągu tygodni, a lekarz zwykle najpierw sugeruje właśnie leczenie zachowawcze i obserwuje jego konsekwencje.

Bardziej zaawansowane przypadki związane z kręczem szyi wymagają intensywniejszej rehabilitacji niemowlęcia, zaś w przypadku braku poprawy kształtu czaszki po 2-3 miesiącach, lekarz może polecić noszenie specjalnego kasku lub opaski do wieku nawet jednego roku. Tak czy inaczej, prognozy na pełne ustąpienie deformacji są wysoce optymistyczne.

Prewencja skośnogłowia

W ramach profilaktyki, istotnej zwłaszcza dla wcześniaków, pediatrzy polecają możliwie częste kładzenie małych dzieci na brzuszku. Badania wskazują bowiem, że nawet 25% wszystkich przypadków skośnogłowia wynika z ciągłego leżenia na plecach. Naturalnie, ponieważ pozycja na brzuszku niesie ze sobą zwiększone ryzyko uduszenia we śnie, warto, aby dorosły w tym czasie nie spał i regularnie kontrolował stan dziecka. W czasie dziennej aktywności czas spędzany na brzuszku jest również bardzo istotny i ogólnie wpływa bardzo pozytywnie na rozwój dziecka.