Wszystko, co chciałabyś wiedzieć o rozwoju wcześniaka

W Polsce około co 10. dziecko rodzi się jako wcześniak. Dzieci urodzone przedwcześnie wymagają szczególnej opieki lekarskiej i wzmożonej obserwacji rodziców. Z okazji obchodzonego 17 listopada Światowego Dnia Wcześniaka, specjalnie dla rodziców wszystkich wcześniaków przygotowaliśmy niezbędne wskazówki dotyczące ich rozwoju.

Rozwój somatyczny wcześniaków

Pod tym pojęciem kryją się takie informacje, jak długość i masa ciała dziecka, a także obwód głowy i klatki piersiowej. Aby sprawdzić, czy rozwój somatyczny wcześniaka przebiega prawidłowo, korzystamy z siatek centylowych specjalnie opracowanych dla dzieci przedwcześnie urodzonych. Można je znaleźć np. na stronie internetowej Fundacji Wcześniak. Siatki stosuje się do ok. 3. roku życia dziecka.

Dzięki regularnemu nanoszeniu informacji o rozwoju dziecka na siatki centylowe, możemy na bieżąco śledzić jego rozwój. Szybciej zauważymy też jakiekolwiek odstępstwa od normy, np. nagły wzrost lub spadek masy ciała czy nieprawidłowe proporcje pomiędzy wagą a wzrostem.

W jaki sposób posługujemy się siatkami centylowymi?

1. Wybieramy siatkę centylową odpowiednią dla płci i wieku dziecka.
2. Na osi poziomej odszukujemy wiek dziecka w miesiącach. Z tego miejsca prowadzimy linię pionową.
3. Na osi pionowej znajdujemy punkt odpowiadający pomiarowi (np. długości ciała, masy ciała, obwodu głowy). Z tego punktu prowadzimy linię poziomą.
4. Znajdujemy punkt przecięcia się linii. Jeżeli jest on pomiędzy 25. a 75. linią centyla (linie centyla opisane są z prawej strony wykresu), to rozwój dziecka mieści się w tzw. wąskiej normie, natomiast jeśli jest pomiędzy 10. a 90. centylem – w normie szerokiej. Norma wąska obejmuje ok. 50% rówieśników dziecka, a norma szeroka – 80%.
5. Konsultacji z lekarzem wymaga wynik znajdujący się poniżej 3. lub powyżej 97. centyla – szczególnie, jeśli odbiega od wcześniejszej normy dla dziecka.

Rozwój psychoruchowy wcześniaków

Rozwój psychoruchowy dziecka obejmuje rozwój jego układu ruchu, procesów poznawczych i intelektualnych, a także rozwój społeczny i emocjonalny.

Rozwój psychoruchowy jest indywidualny dla każdego dziecka i może zależeć zarówno od czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Dlatego niezwykle trudno jest wyznaczyć jasne granice, w którym momencie życia dziecko powinno nabywać daną umiejętność.

Aby ocenić, czy nasze dziecko rozwija się prawidłowo, warto posłużyć się tzw. wiekiem skorygowanym dziecka (do ok. 18. miesiąca życia). Wiek skorygowany oznacza, że od obecnego wieku dziecka odejmujemy ilość tygodni, których brakowało do pełnych 40 tygodni ciąży. Oznacza to, że dziecko, które ma teraz 18 tygodni, a przyszło na świat w 30. tygodniu ciąży, według wieku skorygowanego ma 8 tygodni (18 tygodni minus 10 tygodni, których brakowało do 40 tygodni ciąży).

Rozwój psychoruchowy wcześniaka – na co zwrócić uwagę?

Aby szybko reagować na nieprawidłowości, obserwujmy maluszka każdego dnia. Jeśli zauważymy coś niepokojącego, jak najszybciej skonsultujmy się z lekarzem.

W jaki sposób stwierdzić, które zachowania odbiegają od normy?

Każdy rodzic intuicyjnie wie, jak zachowują się niemowlęta – wodzą wzrokiem za zabawką, patrzą na rodziców, uśmiechają się. Jeżeli chcecie mieć pewność, że niczego nie przeoczycie, mogą się Wam przydać poniższe pytania:

• Czy dziecko wodzi wzrokiem za rodzicami i zabawkami?
• Czy skupia wzrok na twarzach rodziców?
• Czy się uśmiecha?
• Czy prawidłowo je?
• Czy przybiera na wadze?
• Czy jest aktywne?
• Czy jego ciało nie układa się tylko w jedną stronę?
• Czy jest spokojne i dobrze sypia?
• Czy nie wygina się mocno do tyłu, nie pręży się lub nie odgina mocno głowy?
• Czy nie ma rączek zaciśniętych w piąstki?
• Czy podejmuje próby trzymania głowy?
• Czy jego ciało nie jest wiotkie?
• Czy reaguje na głośne dźwięki?

Jednocześnie pamiętajmy, by nie skupiać się tylko na szukaniu nieprawidłowości, ponieważ może to zaburzać kontakt z dzieckiem i rodzić niepotrzebny niepokój. Skoncentrujmy się raczej na tym, by spędzać z nim jak najwięcej czasu, bawić się, rozmawiać i stymulować jego rozwój.

Rozwój wcześniaka – badania

Po opuszczeniu szpitala wcześniak potrzebuje opieki neonatologa w poradni dla wcześniaków. Dodatkowo dziecko musi zostać koniecznie przebadane przez neurologa – w 40. tygodniu od poczęcia, czyli w momencie, w którym powinno się narodzić według wieku skorygowanego, a także w 12. miesiącu wieku skorygowanego. Ocena neurologiczna wcześniaka jest niezwykle ważna i pozwala zapobiec zaburzeniom rozwoju psychoruchowego i rehabilitować ewentualne uszkodzenia w strukturach mózgu.

Jeśli występują zaburzenia układu ruchu, konieczna będzie opieka fizjoterapeuty lub rehabilitanta doświadczonego w pracy z niemowlętami. W przypadku innych nieprawidłowości lekarz pediatra doradzi badania u odpowiednich specjalistów.

Dlaczego nie należy porównywać wcześniaka z rówieśnikami?

Rodzice, a szczególnie mamy, często porównują dzieci z ich rówieśnikami. Jeśli porównanie wypada na niekorzyść, zamartwiają się, że dziecko nie rozwija się prawidłowo.

Nie tędy droga. Porównywanie nie dość, że może być dla rodziców stresujące, to jeszcze jest bardzo nieobiektywne, szczególnie w przypadku wcześniaków. Nie możemy ich porównywać z dziećmi urodzonymi o czasie, ponieważ stosuje się dla nich zupełnie inne normy rozwoju. Pamiętajmy też, że każde dziecko rozwija się indywidualnie. Może nie przejawiać w tym momencie jednej z umiejętności dziecka naszej koleżanki, ale za to przodować w innych aspektach.

Rodzice wcześniaków często bardzo się przejmują rozwojem swojego malucha. Dlatego ważny jest dla nich spokój ducha i wsparcie innych rodziców w podobnej sytuacji. Zapraszamy do dzielenia się swoimi radościami, spostrzeżeniami i zadawania pytań w grupie dyskusyjnej dla rodziców wcześniaków w naszym serwisie: https://www.familyservice.pl/grupy/wczesniaki/

Źródła: fsr.org.pl, wczesniak.pl, staraniowy.pl