Ogromna większość magazynów i portali skierowanych do ciężarnych skupia się na fizycznych aspektach oczekiwania na dziecko. Ale ciąża to także stan trudny dla psychiki!

Problem depresji poporodowej (https://beta.niebieskiepudelko.pl/depresja-poporodowa/)jest chyba najszerzej dyskutowanym zagadnieniem związanym ze zdrowiem mentalnym świeżo upieczonej mamy. Psychiatrzy tymczasem zwracają uwagę, że depresja bardzo często rozwija się już czasie ciąży i zdecydowanie wymaga interwencji, aby pierwsze miesiące z maluszkiem przebiegały jak najlepiej. Niestety, to, co może w pierwszym, drugim lub trzecim trymestrze wskazywać na problemy natury psychicznej bywa przez otoczenie, a nierzadko i lekarzy, zrzucane na karb hormonów. I choć faktycznie, zmiany w wydzielaniu estrogenu i progesteronu w zasadniczy sposób wpływają na samopoczucie, nie powinno się sprawy traktować tak lekko.

Kto podlega największemu ryzyku?

Zaburzenia mentalne w czasie ciąży mogą być oczywistą wynikową problemów, które istniały już wcześniej. Stąd kobiety z historią chorób psychicznych powinny bezwzględnie poinformować o nich lekarza prowadzącego. Nawet bowiem, jeśli sytuacja uległa pozornemu unormowaniu, stan brzemienny sprzyja nawrotom problemów, czasem ze zdwojoną siłą. Ponadto, jeśli pacjentka jest pod stałą opieką psychiatry i przyjmuje długoterminowo leki, może wymagać zmiany dawek i poszczególnych preparatów.

Problemy psychiczne w czasie ciąży mogą pojawić się również znienacka – niektóre miną wraz z ustabilizowaniem się sytuacji rodzinnej, inne mogą towarzyszyć nam do końca życia, w różnym nasileniu. Szczególnemu ryzyku w tym zakresie podlegają kobiety:

• w których rodzinie obserwuje się choroby psychiczne, zwłaszcza, jeśli matka lub babka również miały kłopoty w czasie ciąży;
• w niechcianej ciąży lub bez godnego zaufania partnera;
• bardzo młode lub starsze, po 40 roku życia;
• otyłe;
• mające skłonność do nałogów – walczące z alkoholizmem czy paleniem papierosów.

Depresja przedporodowa

Wedle amerykańskich naukowców nawet 20% kobiet w ciąży cierpi na zaburzenia nastroju lub depresję przedporodową (https://beta.niebieskiepudelko.pl/depresja-ciazowa/). Często są one po prostu reakcją na zupełnie naturalne w tym czasie obawy dotyczące sytuacji materialnej, zdrowia dziecka, zmian w związku, własnej zdolności do roli matki, ryzyka poronienia (zwłaszcza, jeśli miało ono już miejsce w przeszłości) czy pojawiających się problemów zdrowotnych. Silniejsza osobowość poradzi sobie z tymi niepokojami sama lub z małą pomocą bliskich, słabsze jednostki mogą nie dać rady presji i nie ma w tym nic niezwykłego czy godnego potępienia!

Stany depresyjne i lękowe są poniekąd więc uzasadnione w każdej ciąży. Problem pojawia się jednak, gdy zaczynają dręczyć codziennie i utrudniają normalne funkcjonowanie. Niechęć do jedzenia czy wstawania z łóżka, apatia, izolowanie się od ludzi, częsty płacz, zaburzenia snu, brak zainteresowania i energii, problemy z przebrnięciem przez rutynę zwykłego dnia czy wreszcie myślenie o próbie skrzywdzenia siebie lub kogoś bliskiego zdecydowanie wymagają konsultacji psychiatrycznej – dla dobra dziecka i całej rodziny.

Inne choroby psychiczne w czasie ciąży

Smutek, obawy i depresja to jednak nie jedyne zagrożenia dla mentalnego samopoczucia przyszłej mamy. Niestety, mózg jest bowiem organem tak złożonym, że, niczym w domino, nawet małe zmiany chemiczne w połączeniu z bardziej dramatycznymi wydarzeniami mogą nadwyrężyć ogólną równowagę psychiczną. Źródła medyczne podają, że w ciąża jest okresem, w którym odnotowuje się wzrost częstotliwości:

• choroby bipolarnej polegającej na nagłych zmianach w samopoczuciu przebiegających od okresów skrajnej depresji po okresy manii, czyli euforycznej radości. Częścią choroby mogą być nierealne wizje własnych możliwości, halucynacje, a nawet paranoja. Oddzielenie prawdy od fałszu może stać się bardzo trudne.
• schizofrenii będącej często wynikiem obciążenia genetycznego, silnego stresu czy zaburzeń równowagi biochemicznej. Symptomy choroby obejmują złudzenia, halucynacje, zwłaszcza słyszenie w głowie głosów, oraz trudności z logicznym myśleniem i związane z nimi problemy z konstruowaniem wypowiedzi.
• zaburzeń osobowości typu „borderline” objawiających się silnymi uczuciami osamotnienia, smutku, irytacji, niejasną oceną swojej sytuacji życiowej, impulsywnością, dystansowaniem się od ludzi, trudnym do kontrolowania gniewem oraz paranoją.
• zaburzeń odżywania, przede wszystkim anoreksji czyli zaprzestaniem przyjmowania strawy w obawie przed nadmiernym utyciem oraz bulimii polegającej na objadaniu się i prowokowaniu wymiotów.

Wszystkie wspomniane wyżej problemy są szeroko opisane w literaturze psychiatrycznej, a współczesna medycyna potrafi je skutecznie łagodzić.

Perspektywy pomocy i leczenia

Zaburzenia mentalne w ciąży nie należą do rzadkości, ale zbyt rzadko są należycie poważnie traktowane. W rezultacie, wiele kobiet cierpi w milczeniu i samotności, a bez pomocy problemy jedynie przybierają na sile i mogą wpływać na osobowość i zdrowie dziecka, relacje w związku oraz ogólną życiową zdatność. Nie powinno być więc żadnym wstydem obrócenie się z prośbą o pomoc do specjalisty.

Współczesne metody leczenia, owszem, często obejmują preparaty farmakologiczne, takie jak antydepresanty, ale istnieją leki, które można podawać nawet w ciąży, bez ryzyka dla płodu. Terapia silniejszymi preparatami musi być poprzedzona dogłębną analizą korzyści i potencjalnych zagrożeń.

Wielu problemom jednak, zwłaszcza zidentyfikowanym odpowiednio wcześnie, pomagają również mniej radykalne metody leczenia obejmujące psychoterapię, terapię rodzinną, techniki relaksacyjne czy suplementy. Czasem naprawdę niewiele potrzeba, aby ciąża znowu nabrała zdrowych rumieńców!