Wszystko o atopowym zapaleniu skóry u dzieci

Atopowe zapalenie skóry (AZS) trapi nasze społeczeństwo coraz częściej, przy czym przede wszystkim diagnozowane jest u niemowląt oraz, szerzej, dzieci do lat 12. Jak je prawidłowo rozpoznać i jak można je leczyć?

Niestety, atopowe zapalenie skóry, będące najpowszechniejszą formą egzemy, jest schorzeniem chronicznym i nawracającym, które według różnych źródeł dotyka nawet 15-20% dzieci oraz 1-3% dorosłych. W krajach rozwiniętych zachorowalność jest niestety coraz wyższa. Dobra wiadomość jest taka, że z czasem można z niego „wyrosnąć”.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Diagnozę AZS stawia się najczęściej między 3 a 6 miesiącem życia dziecka, kiedy też dochodzi do nasilenia objawów. Typowa postać zmian na skórze obejmuje czerwone, łuszczące się, opuchnięte placki, które powodują wyraźny świąd – niemowlę może być rozdrażnione, niespokojne, próbować się drapać lub „wiercić”. Owe ocieranie i drapanie prowadzi zwykle do pojawienia się pęcherzy, sączenia, strupów oraz zmian infekcyjnych. Po kilku tygodniach bez leczenia skóra może wręcz przybrać ciemniejszą barwę i bardzo szorstką strukturę. Czasami obserwuje się również pociemnienie skóry na powiekach oraz pojawianie się wyraźnych czerwonych grudek.

U niemowląt ten typ egzemy pojawia się najczęściej na twarzy, czaszce, rączkach i nóżkach, zwłaszcza w fałdach skórnych. U starszych dzieci dotknięte bywają czasem jedynie tylne części kolan i wewnętrzne strony łokci, choć w drastycznych przypadkach atopowe zapalenie skóry może objąć całe ciało!

Skąd się bierze AZS?

Jak dotąd nie określono dokładnie i jednoznacznie przyczyn rozwoju atopowego zapalenia skóry. Wydaje się, że maja do niego szczególną skłonność niemowlęta o wrażliwej skórze, ale za główne czynniki ryzyka uważa się również:

• Skłonności genetyczne
• Alergie pokarmowe oraz wziewne, np. na zwierzęta, roztocza, pyłki, itd.
• Alergie kontaktowe, np. na określone składniki kosmetyków, ubrania, środków piorących, itd.

Jak można pomóc dziecku?

Nie znamy niestety leku, który w cudowny sposób wyleczyłby AZS. Tym niemniej, odpowiednia pielęgnacja ciała i przestrzeganie zaleceń lekarskich są w stanie znacząco złagodzić przebieg choroby. Wbrew pozorom rozpoznanie alergii u dziecka i próby jej leczenia zazwyczaj nie mają wpływu na przebieg egzemy. Znacznie istotniejsze dla redukcji dolegliwości są natomiast:

• Ograniczenie kąpieli – współczesne zalecenia pediatryczne na świecie mówią, że niemowlęta z atopowym zapaleniem skóry należy kąpać maksymalnie 1-3 razy na tydzień. Zbyt częste moczenie w wodzie prowadzi bowiem do wysuszenia skóry, które niepotrzebnie nasila świąd. Z drugiej jednak strony, u dzieci ze stwierdzoną alergią kontaktową na pyły czy sierść zwierząt częste mycie jest wskazane, aby pozbyć się drażniących substancji z powierzchni skóry. Generalnie poleca się mycie lub kąpiel z wykorzystaniem delikatnych hipoalergicznych kosmetyków przeznaczonych dla dzieci z AZS, utrzymanie letniej temperatury wody oraz bardzo delikatne osuszanie skóry miękkim ręcznikiem.
• Aplikacja przepisanych leków kontaktowych – ponieważ do lekarza zgłaszamy się zwykle z wyraźnie zaostrzonym stanem skóry, może on przepisać miejscowe kremy sterydowe lub inne maści mające na celu złagodzeniem zapalenia. Stosuje się je zwykle tylko przez jakiś czas, do uzyskania poprawy, a dalej wykorzystuje się raczej delikatną pielęgnację. Leki nakładamy na osuszoną skórę po kąpieli, regularnie, wedle wskazań lekarza.
• Nawilżanie skóry – bieżącą praktyką zalecana przy opiece nad niemowlęciem z AZS jest stosowanie preparatów, które aplikujemy albo bezpośrednio po kąpieli, albo, w razie aplikacji leków, 30 minut po niej. Wskazane jest sięganie po lekkie kosmetyki w formie mleczek i kremów, które nie powodują na powierzchni skóry tłustej warstwy. Szczególnie zalecane są preparaty z grup emolientów.
• Podawanie antyhistamin – czasem lekarz zaleca również podawanie dzieciom preparatów przeciwalergicznych o działaniu antyhistaminowym, która mają złagodzić świąd. Najczęściej podaje się je na noc, aby ułatwiały sen przez przykrego dyskomfortu. Niektóre z tych środków mają wręcz działanie uspokajające!

Czasami dochodzi do zakażenia uszkodzonego, wiecznie drapanego naskórka przez bakterie, i wówczas podaje się dziecku również antybiotyki, najczęściej miejscowe. Zwalczanie tych wtórnych infekcji jest bardzo ważne z punktu widzenia zdrowia ogólnego! Poza tym w poważniejszych wypadkach sugeruje się również terapię światłem, doustne przyjmowanie leków immunomodulujących a także terapię biologiczną polegającą na wykonywaniu regularnych zastrzyków.

Jak zapobiegać zaostrzaniu się AZS?

Jeśli udało się nam zidentyfikować bodźce sprawiające, że stan skóry dziecka ulega zaostrzeniu, należy zrobić wszystko, aby je wyeliminować z bezpośredniego otoczenia. Może to oznaczać rezygnację z domowego zwierzaka, wypychanych maskotek gromadzących w sobie roztocza, zmianę detergentów używanych do prania ubranek i pościeli, zmianę odzieży na lekką, luźną i bawełnianą. Poza tym, zaleca się utrzymywanie w domu umiarkowanej temperatury, która nie stwarza ryzyka przegrzewania się, unikanie koców, ręczników i ubrań o szorstkiej konsystencji i dbanie o stosunkowo niski poziom wilgotności we wnętrzach. W czasie upałów należy za to chronić niemowlę przed ekspozycją na wysokie temperatury i silne promieniowanie słoneczne.

Bibliografia:

https://www.cincinnatichildrens.org/health/e/eczema

https://www.stanfordchildrens.org/en/topic/default?id=atopic-dermatitis-in-children-90-P01675

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4254569/

https://nationaleczema.org/eczema/children/atopic-dermatitis/