Bliźniąt w Polsce i na świecie rodzi się coraz więcej. Mimo to nie wszyscy nadal rozumieją zasadniczą różnicę między bliźniakami jedno i dwujajowymi.

Wszyscy wiemy, że bliźniaki bywają identyczne jak dwie krople wody, ale czasem nie łączy ich absolutnie żadne podobieństwo. To podstawowa wizualna różnica między bliźniakami jedno a dwujajowymi, której istotę tłumaczy jednak dopiero samo zapłodnienie. Zacznijmy więc od początku…

Skąd się biorą bliźnięta jednojajowe?

Początek życia ludzkiego to oczywiście zwycięski plemnik docierający do dojrzałej komórki jajkowej. W ogromnej większości przypadków z tego cudownego połączenia rozwinie się pojedyncza zygota, a potem jeden płód. W jednej na 250 ciąż (nie licząc przypadków sztucznego zapłodnienia) dochodzi jednak do podzielenia się owego jajeczka na dwie części. Jeśli ów podział nastąpi do 3 dni od zapłodnienia, bliźnięta jednojajowe wykształcą mimo wszystko dwa łożyska i dwa worki owodniowe. Przy podziale między 4 a 8 dniem rodzeństwo dzielić będzie wspólne łożysko, ale każdy płód będzie mieć własny worek owodniowy. Przy jeszcze późniejszym podziale bliźnięta będą dzielić zarówno łożysko, jak i worek owodniowy. W rzadkich przypadkach dzielenia się jajeczka po 13 dniu od zapłodnienia dochodzi do rozwoju bliźniąt syjamskich.

Bliźnięta jednojajowe mają więc dokładnie to samo DNA, a co za tym idzie, tę samą płeć i wygląd. Mogą się jednak różnić gustem czy osobowością – te rozwijają się bowiem raczej wskutek doświadczeń niż genów.

Ciekawostka: Bliźnięta jednojajowe również mogą być efektem sztucznego zapłodnienia. Leki wspierające płodność podawane kobiecie przed procedurą prowokują bowiem często spontaniczny podział jajeczka.

Jak powstają bliźnięta dwujajowe?

Matka Natura płata dość często kobietom figle i zamiast programowego jednego jajeczka miesięcznie uwalnia dwa. Gdy dotrą do nich dwa plemniki, każde rozwinie się w niezależny płód, tworząc właśnie bliźniaki dwujajowe. Mimo że mają tego samego ojca i matkę, posiadają one inne DNA (dzielą ok. 50% genów) – tak samo jak klasyczne rodzeństwo. Mogą więc być podobne, ale wcale nie muszą. Częstotliwość takich ciąż jest bardzo różna w różnych krajach świata – w Japonii wynosi na przykład 1 na 1000, zaś w kilku państwach afrykańskich nawet 1 na 20! Bliźnięta dwujajowe bywają ponadto również efektem sztucznego zapłodnienia, gdy dla zwiększenia szans na sukces do macicy wprowadza się aż dwa zarodki.

W przypadku ciąży z bliźniętami dwujajowymi oba płody mają swoje własne worki owodniowe i łożyska. Na badaniach USG może być to jednak trudne do rozeznania, gdyż oba łożyska leżą zwykle blisko siebie.

Różnice w wychowaniu

Co ciekawe, różnice pojawiają się zwykle również w rozwoju jedno- i dwujajowych bliźniąt. Nawet jeśli dzieci wychowywane są w tym samym domu, w ten sam sposób, bliźnięta jednojajowe bywają często traktowane jak „jedno”. Wiele rodziców preferuje sympatyczne identyczne ubiory, a już od najmłodszych lat przebywania w większych grupach bliźniaki takie bywają mylone czy nawet utożsamiane. Budzi to między nimi specjalną więź, ale bywa i źródłem konfliktów. Co więcej, w późniejszych latach widoczna być może dominująca tendencja do odróżnienia się od brata czy siostry.

Dla naukowców bliźnięta jednojajowe są też doskonałym materiałem do studiów nad wpływem genów na nasz rozwój, zdrowie, osobowość, itd. Analizuje się np. bliźniaki rozdzielone po porodzie i wychowywane w różnych środowiskach. Porównania z bliźniętami dwujajowymi pozwalają też wyciągnąć wiele wniosków na temat wpływu określonych genów na naszą skłonność do zapadania na określone choroby.

Wracając do samej osobowości, pary identycznych bliźniąt są sobie charakterologicznie znacznie bliższe niż bliźnięta dwujajowe czy biologiczne rodzeństwo. Różnice są jednak widoczne i zrzucane są zwykle na karb indywidualnych doświadczeń. Wszystko od przebytych kontuzji i infekcji po losowe zdarzenia może bowiem wpłynąć na rozwój naszego temperamentu, usposobienia, poziomu emocjonalności. Co ciekawe, z badań wynika, że do cech najczęściej dzielonych przez bliźnięta identyczne należy poziom odpowiedzialności i towarzyskości. U bliźniąt dwujajowych również dominuje odpowiedzialność, która ewidentnie wiąże się w wyraźny sposób z modelem wychowania, ale na drugiej pozycji jest umiejętność dostosowywania się do wymogów sytuacji. Ponadto bliźnięta jajowe w testach na IQ wykazują zwykle znacznie bardziej podobne wyniki niż bliźnięta dwujajowe.

Ciekawostka: W szeroko zakrojonych badaniach nad bliźniętami identycznymi, które rozdzielono po porodzie i wychowywano w innych środowiskach bez jakiegokolwiek kontaktu, wykazano, że czasami mimo długoletniej izolacji wykazują one w dorosłości bardzo podobne gusta, zainteresowania, cechy osobowością, a, co więcej, nawet wybierają tę samą profesję!