Jak wygląda procedura zapłodnienia in vitro?

Pomimo kontrowersji wynikających z religijnego punktu widzenia, zapłodnienie pozaustrojowe jest zdaniem ginekologów na całym świecie najskuteczniejszym sposobem na rozwiązanie problemu niepłodności u wielu par.

A dane są porażające – aż 1,5 miliona związków w Polsce ma trudności z poczęciem potomka i albo poszuka pomocy u lekarzy, albo będzie musiało rozważyć adopcję lub życie bezdzietne. Tymczasem według oficjalnych raportów zapłodnienie in vitro (IVF) to 40% szans na sukces w pierwszej próbie dla kobiet do 35 roku życia. Kobiety po 40-tce muszą, niestety, liczyć się z obniżonym prawdopodobieństwem zajścia w ciążę wynoszącym ok. 13-18% na jeden cykl. Ale dla ludzi marzących o potomstwie każda szansa jest wielkim darem.

Komu poleca się zapłodnienie pozaustrojowe?

Naturalnie, niektórych problemów związanych z niepłodnością nie da się łatwo rozwiązać, np. w przypadku, gdy kobieta lub mężczyzna są zupełnie sterylni (wówczas możliwe jest jednak wykorzystanie obcego nasienia lub jajeczek). Klasyczne zapłodnienie in vitro z materiału pochodzącego do obojga rodziców wykorzystywane jest głównie w sytuacjach, gdy z jakiś powodów utrudnione jest połączenie plemnika z jajeczkiem lub zagnieżdżenie zygoty w macicy. Mowa tu głównie o niedrożności jajowodów, endometriozie, niskiej liczbie jajeczek, obniżonej ilości i mobilności spermy, włókniakach macicy oraz niewyjaśnionych przypadkach niepłodności. Każda procedura poprzedzona jest wywiadem kwalifikacyjnym i szeregiem badań dotyczących zarówno ogólnego stanu zdrowia, jak i funkcji reprodukcyjnych obojga rodziców (testy krwi, badanie USG, testy nasienia). Mając do dyspozycji całą niezbędną wiedzę, lekarz decyduje o rodzaju procedury IVF – w zależności od indywidualnych potrzeb można ona obejmować dodatkowo wstrzyknięcie plemnika do komórki jajowej, a nawet wcześniejszą analizę samych plemników i wybranie najlepszego materiału.

Jak przygotowuje się kobietę do zabiegu?

Nikogo pewnie nie zdziwi, że to przyszła matka ponosi największe koszty fizyczne całej procedury. Organizm kobiety musi bowiem zostać odpowiednio przygotowany hormonalnie, aby jajeczko dojrzało należycie i w odpowiednim czasie. Normalnie te wszystkie zmiany hormonalne reguluje sama matka natura, ale w przypadku IVF trzeba jej pomóc. W zależności od wieku kobiety i problemów danej pary wybiera się więc odpowiedni protokół stymulacji jajników, które polega na podawaniu w formie zastrzyków leków antykoncepcyjnych, leków blokujących przysadkę mózgową, a w końcu także leków stymulujących wzrost pęcherzyków (gonadotropiny). W efekcie cały proces dojrzewania jajeczka odbywa się pod ścisłą kontrolą medyczną. Niestety, ta faza wstępna łączy się często ze skutkami ubocznymi, najczęściej złym samopoczuciem, rzadziej hiperstymulacją jajników oraz powstawaniem torbieli.

Jak wygląda samo zapłodnienie?

Gdy lekarz stwierdzi, że pęcherzyki z komórkami jajowymi są gotowe, następuje procedura pobrania ich z jajników kobiety za pomocą punkcji (zwykle pod znieczuleniem ogólnym). Jest to zabieg ambulatoryjny wykonywany na czczo. W tym samym dniu partner oddaje swoje nasienie po wymaganym minimum trzydniowym okresie abstynencji seksualnej. Następnie w laboratorium pobrane komórki jajowe łączy się z plemnikami w specjalnym inkubatorze. Zarodki rozwijają się przez podział komórek, tak jakby miało to miejsce w drogach rodnych kobiety, a w trzecim, czwartym lub piątym dniu swego „życia” zostają wprowadzone cewnikiem do macicy przyszłej matki. Standardowa procedura obejmuje wprowadzenie jednego lub dwóch zarodków, w zależności od szacowanych szans powodzenia zabiegu. Kobieta powinna później prowadzić oszczędny tryb życia, a po 2 tygodniach wykonywane jest badanie hCG, zaś po 5 tygodniach badanie USG potwierdzające ciążę.

Czy istnieją jakieś możliwe powikłania po IVF?

Najwięcej problemów stwarza wspomniana już stymulacja hormonalna jajników oraz punkcja niezbędna do pobrania materiału. Poważne powikłania są jednak stosunkowo rzadkie i dotyczą jedynie wąskiego grona pacjentek. Źródła medyczne podają, że najczęściej pacjentki skarżą się na zatrzymywanie wody (utycie nawet o kilka kilogramów z ciągu kilku dni), bóle brzucha, mdłości i biegunkę po lekach stymulujących. Po punkcji zaś z nie więcej niż 3% przypadków obserwuje się krwawienie z dróg rodnych i krwawienie do otrzewnej. Sama procedura wprowadzenia zarodka do macicy wiąże się jedynie z ryzykiem ciąży pozamacicznej (które jest nieco wyższe niż w przypadku naturalnego zapłodnienia) oraz możliwością doczekania się bliźniąt.

Ile to kosztuje?

Niestety, wraz ze zmianą prawa, ograniczono dostęp polskich kobiet do zapłodnienia in vitro – dofinansowanie rządu zostało cofnięte. Istnieją co prawda miasta (m.in. Gdańsk, Wrocław, Warszawa), gdzie pomocy niepłodnym parom podjęły się samorządy, ale nie jest to rozwiązanie globalne, dostępne dla wszystkich Polek. Koszty leczenie prywatnego są tymczasem zatrważające – w zależności od metody IVF ceny wahają się od 10 tysięcy do 20 tysięcy złotych za jedną próbę wraz z lekami i wizytami. A wielu parom potrzeba nie jednej, ale dwóch a nawet trzech procedur, aby w końcu doczekać się upragnionego potomstwa.

Naturalnie, koszty emocjonalne są również bardzo wysokie. Stan napięcia związany z samym przygotowaniem się do zabiegu, implantacją i oczekiwaniem na jej wyniki dla wielu kobiet oraz ich partnerów bywa poważnym wyzwaniem. Niepowodzenie zaś może prowadzić do depresji, problemów z komunikacją, a nawet przejściowego kryzysu w związku. Naturalnie, jest to zaledwie kropla w morzu w porównaniu do olbrzymiej szansy, jaką stwarza procedura IVF. Ale psychiczne przygotowanie się do możliwych konsekwencji to podstawa, aby tą wielka przygodę przeżyć w możliwie najlepszej formie.