Pieluszkowe zapalenie skóry (PZS) jest to zmiana pojawiająca się w miejscu przylegania pieluszki, która powstaje na skutek niedojrzałości bariery skórnej u niemowlęcia i dziecka. Zmiany są wynikiem wzrostu wilgotności naskórka i zwiększonego ucieplenienia miejsc okolic podpieluszkowych, co w efekcie powoduje mniejszą odporność warstwy rogowej naskórka.
 

PZS jest to zjawisko charakterystyczne dla wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego, pojawia się bowiem od pierwszego-drugiego miesiąca życia i trwa nawet do 2. roku życia. Zmiany dotyczą aż 63% niemowląt w 1. roku życia, a najczęściej pojawiają się pomiędzy 2. a 7. miesiącem życia.

Objawy PZS

Początkowo w miejscu przylegania pieluszki (pośladki, pachwiny, srom z pominięciem fałdów pachwinowych) zaczynają się pojawiać zmiany o charakterze przesuszenia i złuszczania naskórka, następnie rumień, bolesność i obrzęk. W dalszej kolejności powstają pęcherzyki, nadżerki, grudki wysiękowe – w tym okresie dziecko wykazuje objawy dużego niepokoju ze względu na ból i świąd zmienionych chorobowo miejsc. Przy braku właściwego postępowania może dojść do nadkażenia bakteryjnego tych zmian, w wyniku czego nadżerki zaczynają się sączyć, a pęcherzyki pokrywają się miodowo-żółtym ropnym strupem. Niekiedy dochodzi do zakażenia drożdżami. Na zmianie pojawiają się krostki i grudki wypełnione białym płynem. Powoduje to nasilenie dolegliwości i niepokoju u dziecka.

Przyczyny PZS

Czynników predysponujących i przyczyn PZS upatruje się w:

• długim kontakcie skóry dziecka z wilgotną pieluszką: zbyt rzadka zmiana pieluch, stosowanie pieluszek o niskiej jakości lub zaniedbania higieniczne;
• zaburzeniach bariery naskórkowej poprzez działanie czynników uszkadzających: resztki kału, detergenty, agresywne wycieranie okolic podpieluszkowych, działanie bakterii i drożdży – mogą być one przyczyną przewodnienia i maceracji warstwy rogowej naskórka;
• chemicznych czynnikach drażniących delikatną skórę dziecka, takich jak amoniak, ureazy, proteazy i lipazy zawarte w kale;
• chorobach zapalnych jelit, szczególnie przebiegających z biegunką; kał zawiera w tej sytuacji zwiększoną ilość enzymów trawiennych;
• zbyt dużej częstotliwości oddawania moczu oraz w wadach i chorobach układu moczowego, szczególnie tych związanych ze wzrostem pH moczu (mocz jest bardziej zasadowy);
• uczuleniu na alergeny zawarte w diecie dziecka w czasie włączania pokarmów stałych lub w sytuacji zbyt wczesnego rozszerzania diety niemowlęcia;
• reakcji dziecka podczas zmiany rodzaju mieszanki mlecznej lub podczas przestawiania dziecka wyłącznie karmionego piersią na mieszankę mleczną;
• uczuleniu na alergeny zawarte w pieluszce, w kosmetykach i środkach do higieny służących do pielęgnacji dziecka;
• reakcji organizmu dziecka na stosowanie produktów kosmetycznych nieprzeznaczonych do pielęgnacji specjalnych potrzeb delikatnej skóry niemowlęcia;
• stosowaniu antybiotykoterapii.

Profilaktyka PZS:

• Częsta zmiana pieluszek. U noworodka pieluszkę zmieniać należy nawet co 1 godzinę, u niemowlęcia nie rzadziej niż co 3-4 godziny, ale pamiętać należy o tym, żeby zmienić pieluchę każdorazowo po oddaniu stolca.
• Właściwa higiena okolic podpieluszkowych: dokładne mycie okolic intymnych dziecka przegotowaną wodą lub delikatnym środkiem myjącym przeznaczonym dla tej grupy wiekowej, a następnie osuszenie ich delikatnie „jak atrament bibułką” za pomocą bawełnianego ręcznika.
• Stosowanie pieluszek jednorazowych o wysokiej jakości, z superabsorpcyjnym wkładem z  tworzywa żelowo-akrylowego.
• W przypadku stosowania pieluszek tetrowych, pranie ich w wysokiej temperaturze, kilkakrotne płukanie i prasowanie.
• Ograniczenie stosowania chusteczek oczyszczających do pośladków tylko do sytuacji „awaryjnych”, takich jak kupka na spacerze lub u lekarza. Ich zbyt częste stosowanie powoduje mechaniczne uszkodzenia naskórka.
• Wietrzenie okolic intymnych dziecka kilka razy dziennie po 10-20 min.
• Stosowanie preparatów profilaktycznych na pośladki przeznaczonych dla dzieci, o odpowiednim składzie. Ilość preparatu powinna być niewielka, bowiem jego nadmiar odkłada się na powierzchni pieluszki i ogranicza jej chłonność oraz zaburza oddychanie skóry okolic intymnych.
• Zachęcanie mamy do karmienia piersią. Dzieci otrzymujące pokarm matczyny mają mniejszą aktywność enzymów kałowych oraz niższe pH moczu.
• Wdrożenie szczególnej pielęgnacji okolic podpieluszkowych w sytuacji wystąpienia czynników sprzyjających PZS (antybiotykoterapia, biegunka).

Postępowanie w PZS

• W pierwszej kolejności należy złagodzić dolegliwości bólowe u dziecka poprzez wdrożenie odpowiedniej pielęgnacji zmienionych okolic. Konieczna jest częsta zmiana pieluszek, mycie okolic intymnych z użyciem delikatnego mydła dziecięcego o pH 5,5 bez składników zapachowych oraz wietrzenie pośladków.
• Łagodne formy PZS dobrze reagują na emolienty. Ich głównym zadaniem jest przywrócenie prawidłowego nawilżenia, co wzmaga funkcję ochronną naskórka, zmniejsza świąd i stany zapalne. Emolienty należy stosować 2-3 razy dziennie, ich efekt utrzymuje się przez ok. 4 godziny. Wybierać należy bezzapachowe środki w formie olejku lub kremu i stosować je zaraz po kąpieli.
• W przypadku nasilonego stanu zapalnego stosowanie produktów kosmetycznych delikatnie pielęgnujących podrażnioną skórę. Powinny one zawierać tlenek cynku, który ma działanie ściągające i ochronne; alantoinę o działaniu regenerującym; lanolinę zapewniającą miękkość skóry oraz witaminę F utrzymującą prawidłową elastyczność skóry. Sprawdzi się tutaj CUDOCELL MAX, który zawiera wszystkie te składniki oraz wykazuje działanie nawilżające, ochronne i regenerujące. Tworzy on barierę ochronną i zapewnia nawilżenie naskórka oraz do 25% ogranicza przeznaskórkową utratę wody. Zawiera on unikalny komponent Dibushield PRO-HEAL ^TM, który stworzony jest na bazie chityny naturalnego pochodzenia, tworząc na powierzchni skóry delikatną strukturę pełniącą rolę tarczy ochronnej poprzez działanie okluzyjne.
• W przypadku nadkażenia bakteryjnego lub drożdżycowego należy skonsultować się z lekarzem, który zaleci odpowiednie środki przeciwbakteryjne lub przeciwgrzybicze stosowane miejscowo, niekiedy sterydy.

Zobacz więcej i dokonaj zakupu https://www.lekamshop.pl/

Piśmiennictwo

1. Łosik M.: PIeluszkowe zapalenie skóry i inne odparzenia u niemowląt. Post Neonatol 2018;24(2); s. 103-106.
2. Chodorowska G, Bartosińska J, Michalak-Stoma A. Pieluszkowe zapalenie skóry. Stand Med Pediatr 2013;10(3):333–337.
3. Jesiorska M, Wołoszko M.: Prawidłowa pielęgnacja skóry małego dziecka. Prakt Lek 2013;(101):31–32.
4. Kulińska R, Ruszkowska L. Pieluszkowe zapalenie skóry. Prakt Lek 2018;(151):24–25.
5. Czarnecka-Operacz : Pieluszkowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne dotyczące postępowania i prawidłowej pielęgnacji. Dermatol po Dypl 2019 (06).
6. Czarnecka-Operacz , Sadowska-Przytocka A.: Klasyczne zmiany skórne u noworodków jako trudny problem w codziennej praktyce klinicznej. Pediatr po Dypl 2017 (01).
7. Wilmont A., Doboszyńska A.: Pieluszkowe zapalenie skóry. Pediatr Med. Rodz 2012; 8: 272-274.
8. Blasińska A., Drobnik J.: Effects of Nonwovents Mats of Di-O-butyrylchitin and Related Polymers on the Process of Wound Healing. Biomacromolecules 2008; 9: 776-782.

Adres autora:

Dr n. med. Dorota Ćwiek

Zakład Położnictwa i Patologii Ciąży PUM