Skóra jako największy narząd człowieka odgrywa wiele istotnych funkcji, które podzielić można na bierne (ochronne) oraz czynne (np. wydzielnicza, regulacyjna, czuciowa).

U zdrowego donoszonego noworodka, tak jak i u osoby dorosłej, składa się z trzech warstw tj. naskórka, skóry właściwej oraz tkanki podskórnej. Jednakże wiele odrębnych cech (m.in. niezakończony proces keratynizacji, mniejsza ilość melaniny, skąpa tkanka podskórna zbudowana z małych zrazików komórek tłuszczowych) sprawia, że jej funkcjonowanie jest jeszcze osłabione. Stąd problemy z termoregulacją u noworodków, utratą wody z organizmu oraz wnikaniem niekorzystnych substancji z otoczenia. Pełną dojrzałość skóra dziecka osiąga dopiero około 3 roku życia. Do tego czasu wymaga zatem szczególnej i ostrożnej pielęgnacji, a w przypadku nawet niewielkich podrażnień bądź uszkodzeń ważna jest szybka reakcja oraz podjęcie odpowiednich działań.

Podstawowa pielęgnacja skóry to jej właściwe oczyszczanie, a zatem kąpiel. Obecnie WHO zaleca odroczenie pierwszej kąpieli do minimum 6 godzin po porodzie. Powinna być ona możliwie krótka (około 5 minut) i obejmować głównie miejsca wrażliwe tj. twarz, szyję, miejsca zgięć stawowych, okolice intymne. Kolejne kąpiele w okresie noworodkowym i niemowlęcym powinny odbywać się 2-3 razy w tygodniu lub gdy zachodzi taka potrzeba. Skórę należy przemywać bardzo delikatnie, bez nadmiernego pocierania. Nie zaleca się stosowania gąbek oraz myjek. Do osuszenia skóry najlepiej sprawdzi się miękki ręcznik.

Dla delikatnej skóry dziecka należy wybierać wyłącznie łagodne produkty kosmetyczne o neutralnym pH, najlepiej bezzapachowe, pozbawione barwników, a także takie, które nie zawierają substancji konserwujących. Takie preparaty nie będą powodować podrażnienia, nie uszkadzają naturalnego płaszcza lipidowego pokrywającego naskórek, a także nie powodują nadmiernej utraty wody z organizmu. To na co warto zwrócić uwagę przy wyborze to czy dany produkt zawiera na opakowaniu informację o posiadanym ateście wydanym przez odpowiednią instytucję uprawnioną do wydania takiej opinii. Ma to szczególne znaczenie a pierwszych 3 miesiącach życia.

Skóra zdrowego noworodka nie wymaga regularnego natłuszczania. Złuszczenie skóry w pierwszych 2 tygodniach życia dziecka, najczęściej w okolicy nadgarstków oraz kostek stóp lub na tułowiu, jest zjawiskiem fizjologicznym. Pojawia się ono na skutek zmiany środowiska, w którym dojrzewa dziecko (wodne w okresie płodowym, następnie po porodzie powietrzne).

Szczególnej uwagi w zakresie pielęgnacji wymagają dzieci rodziców zmagających się z atopią, jako że często zaburzenie to jest dziedziczne.

Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Dotyka 2-3% dzieci w wieku do 3 roku życia i około 5% dzieci w wieku 3-18 lat. Jest to przewlekła choroba zapalna o charakterystycznym przebiegu, rozpoznawana głównie na podstawie klinicznych objawów takich jak: świąd, nadmierna suchość skóry, typowa lokalizacja oraz morfologia zmian skórnych (u niemowląt to głównie policzki, małżowiny uszne, wyprostne części kończyn, u starszych dzieci zgięcia łokciowe).

Coraz mniejsze znaczenie przypisuje się w tym przypadku alergii pokarmowej (chociaż ta jest także możliwa), natomiast większe znaczenie ma tu zaburzenie funkcji naskórka spowodowane uwarunkowaniami genetycznymi. Uszkodzony naskórek powoduje nadmierną utratę wody, a przez to zmniejszone nawilżenie skóry. Ta staje się bardziej podatna na uszkodzenia oraz przepuszczalna dla alergenów, drobnoustrojów, toksyn itp.

Największe znaczenie w leczeniu AZS ma prawidłowa pielęgnacja zajętej chorobą skóry. Preparatami pierwszego rzutu są emolienty, których zadaniem jest utrzymanie prawidłowego nawilżenia skóry, zmiękczenie jej oraz wygładzenie. Badania kliniczne pokazują, że regularne ich stosowanie znacząco poprawia funkcję ochronną naskórka, zmniejsza potrzebę stosowania miejscowo preparatów zawierających glikokortykosteroidy lub skraca długość leczenia nimi. Są skuteczne a przy tym bezpieczne, nawet dla najmłodszych. Mogą być stosowane profilaktycznie u noworodków obciążonych ryzykiem wystąpienia AZS. Należy jednak podkreślić, że warto skonsultować się wcześniej z lekarzem pediatrą lub dermatologiem. Leczenie ewentualnych zmian powinno być prowadzone pod opieką specjalisty.

Pieluszkowe zapalenie skóry

Kolejnym częstym problemem pielęgnacyjnym, z który zmagają się rodzice noworodków, niemowląt i małych dzieci jest pieluszkowe zapalenie skóry (PZS). Jest to stan zapalny skóry obserwowany w miejscu przylegania pieluszki. W jednakowym stopniu może dotyczyć dziewczynek jak i chłopców. Główną przyczyną tej choroby jest długotrwały kontakt z wydalinami oraz z wilgotnym środowiskiem. Podrażniona okolica staje się bardziej podatna na zakażenie.

Zmiany pojawiają się w okolicy pośladków, na sromie, czasem w pachwinach. Pierwsze objawy PZS to zaczerwienienie, przesuszenie skóry, następnie może pojawić się obrzęk, ucieplenie skóry, zmiany o charakterze grudkowym, pęcherzykowym, nadżerki, pojawia się sączenie, a temu wszystkiemu towarzyszy ból i niepokój u dziecka.

Najważniejszym działaniem profilaktycznym jest właściwa oraz dokładna higiena skóry krocza i pośladków, regularna zmiana pieluszek, co 2-4 godziny. Do przemywania skóry najlepiej sprawdza się woda. W przypadku zaobserwowania pierwszych objawów zmienioną okolicę warto wietrzyć tj. pozostawić dziecko przez jakiś czas bez pieluszki. Nie bez znaczenia są także preparaty zabezpieczające delikatną skórę, które będą stanowić fizyczną barierę ochronną przed drażniącymi czynnikami, najczęściej maści o tłustej konsystencji, zawierające np. lanolinę lub alantoinę.

W przypadku codziennej pielęgnacji oraz  nasilających się zmian należy wybrać preparat ochronno-regeneracyjny, który będzie zarówno otulał uszkodzony naskórek, ale także wspomagał jego regenerację. Te kryteria spełnia CUDOCELL MAX — krem, który w swoim składzie zawiera aż 8 składników aktywnych, w tym opatentowaną technologię biopolimeru DIBUSHIELD PRO-HEAL™ przyśpieszający regenerację tkanek, cynk działający ściągająco i ochronnie, alantoinę, która także ma działanie odbudowujące. CUDOCELL MAX Pozostawia na skórze delikatną warstwę ochronną.

W przypadku cięższych zmian, utrzymujących się przez dłuższy czas należy koniecznie skonsultować się z lekarzem, który podejmie stosowne leczenie.

Piśmiennictwo:

1. Ruszkowska L.: Pielęgnacja skóry noworodka i małego dziecka – stanowisko dermatologów dziecięcych. Standardy medyczne/Pediatria, 2012, T. 9., 247-250
2. Sybilski A. J.: Skóra – najważniejszy narząd naszego ciała. Dbajmy o nią! Pediatr. Med. Rodz., 8(4), 375-379
3. Kmieć M.L., Urysiak‑Czubatka I., Broniarczyk‑Dyła G.: Pielęgnacja skóry dzieci. Post. Dermatol. Alergol. 2010, 27, 40‑44.
4. Czerwionka – Szaflarska M., Adamska I., Kupczyk K.: Wyprysk atopowy jako jeden z objawów alergii pokarmowej u dzieci. Forum Med. Rodz. 2010, 4(3), 181-188
5. Kurzawa R., Dworak-Szumlińska B., Milanowski J. Zasady praktycznego postępowania leczniczego w atopowym zapaleniu skóry (AZS) u dzieci. Acta Pneumonol. Allergol. Pediatr. 2007, 10, 8–11.
6. Wójtowicz A.: Atopowe zapalenie skóry – rola leczenia poprawiającego barierę naskórkową. Pediatr. Dypl. 2012, 16(3), 55-60
7. Kamińska E.: Rola emolientów w atopowym zapaleniu skóry u dzieci. Developmental Period Medicine, 2018, 22(4), 396-403
8. Wilmont A., Doboszyńska A.: Pieluszkowe zapalenie skóry. Pediatr Med. Rodz 2012, 8(3), 272-274.

——————-

Autor:

Sylwia Włodarska

Magister położnictwa