Zapalenie ucha środkowego (otitis media) to dolegliwość, która w szczególny sposób daje się we znaki maluszkom i ich rodzicom.

Niemowlęta i małe dzieci do lat 5 często cierpią na ból ucha połączony ze stanem zapalnym. Przyczyną tej skłonności jest krótka, nierozwinięta jeszcze w pełni trąbka Eustachiusza, czyli kanał łączący gardło z uchem środkowym. Z wiekiem, gdy trąbka wydłuża się wraz ze wzrostem całej głowy, częstotliwość infekcji wyraźnie maleje. Niestety, pierwsze lata życia stwarzają szczególne ryzyko, co jest o tyle nieszczęśliwe, że maluszkom silnym ból zlokalizowany w głowie daje się w dwójnasób we znaki.

Zapalenie ucha środkowego jako powikłanie kataru

Ucho środkowe to część aparatu słuchowego, która znajduje się za bębenkiem. Od świata zewnętrznego odgradza ją więc nieprzepuszczalna błona, która doskonale chroni przed atakiem drobnoustrojów chorobotwórczych. Bakterie i wirusy mogą się jednak przedostać do ucha od wewnątrz, czyli poprzez nos i gardło, a dalej wspomnianą już trąbką Eustachiusza. Niezwykle niebezpieczny pod tym względem jest katar pochodzenia wirusowego lub bakteryjnego, który spływa do kanału słuchowego i nie mogąc odpłynąć dalej, powoduje stan zapalny. Bębenek staje się przekrwiony i opuchnięty, a zanim zgromadzi się wydzielina, która powoduje ucisk i ból.

Alternatywnie, zapalenie ucha środkowego może być również powikłaniem anginy, grypy, a także alergii przebiegających ze zwiększoną wydzieliną z nosa.

Objawy zapalenia ucha u dzieci

Infekcja ucha u małych dzieci często rozpoczyna się w nocy. Pozycja leżąca sprzyja bowiem wciekaniu wydzieliny do kanału słuchowego i nasila dolegliwości związane przekrwieniem śluzówki. Najczęściej maluszek budzi się z płaczem, który trudno jest ukoić. Starsze dzieci mogą skarżyć się na ucho, młodsze czasami pocierają główką o poduszkę lub rączką szarpią za bolące uszko. Poza bólem typowe symptomy zapalenia ucha to również:

• gorączka powyżej 38 stopni C – występuje nawet w połowie przypadków infekcji ucha;
• poirytowanie, brak apetytu, ogólna płaczliwość;
• problemy z zaśnięciem i ciągłością snu;
• żółta, biała lub brązowa wydzielina sącząca się z ucha.

U starszych dzieci w ciągu dnia widoczne być może również gorsze reagowanie na sygnały dźwiękowe, związane z częściową, tymczasową utratą słuchu.

Uwaga: Jeśli ucho boli, ale jest wyraźnie opuchnięte i zaczerwienione, to mamy do czynienia z zapaleniem ucha zewnętrznego, które może być na przykład wynikiem zakażenia przez kąpiel w basenie.

Aby potwierdzić diagnozę zapalenia ucha, lekarz musi otoskopem zbadać stan bębenka. Dodatkowo wykonuje się czasem posiew wydzieliny oraz badania krwi określające poziom białka CRP – pozwala ono zdeterminować wirusowy lub bakteryjny charakter infekcji.

Jak leczy się chore ucho maluszka?

Leczenie zapalenia ucha środkowego u dzieci zależy od wieku maluszka, stopnia nasilenia symptomów oraz natury infekcji (jej długości i częstotliwości). Przy wysokiej gorączce i wyraźnych dolegliwościach bólowych, zwłaszcza pojawiających się w obu uszkach, standardowa terapia polega na podawaniu antybiotyków doustnie i miejscowo przez okres 10 dni.

Z obserwacji pediatrycznych wynika jednak, że ostre zapalenie ucha środkowego jest najczęściej infekcją wirusową, która mija sama w krótkim okresie. Nawet dwoje na troje dzieci nie wymaga zastosowania antybiotykoterapii. Stąd w oficjalnych zaleceniach medycznych w przypadku dzieci starszych niż 6 miesięcy o umiarkowanym nasileniu symptomów zalecana może być obserwacja. Maluchowi podaje się doustnie lub doodbytniczo środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe takie jak paracetamol czy ibuprofen. W nocy pomóc może również uniesienie główki nad poziom za pomocą podniesienia całego dna łóżeczka. Poza tym istotne jest podawanie pociesze kropli do nosa, które zlikwidują nadmiar wydzieliny, a starszym dzieciom czasem przepisuje się również leki antyhistaminowe zmniejszające obrzęk śluzówki.

W rzadkich przypadkach powtarzających się regularnie infekcji ucha środkowego lekarz może zalecić przeprowadzenie:

• paracentezy, czyli nakłucia błony bębenkowej w celu pozbycia się zalegającej wydzieliny;
• tympantomii, czyli plastyki ucha obejmującej wstawienie do kanału słuchowego specjalnych rurek drenujących.

Uwaga: Nigdy na własną rękę nie wkładaj ani nie zakraplaj niczego do ucha dziecka! Domowe terapie w tym zakresie przynoszą często więcej szkody niż pożytku.

Jak zapobiegać zapaleniom ucha u niemowląt i dzieci?

Częstotliwość występowania infekcji ucha u małych dzieci można skutecznie zredukować za pomocą prostych kroków profilaktycznych:

• Chroń dziecko przed kontaktem z przeziębionymi;
• Karm dziecko piersią – naukowcy dowodzą, że karmienie piersią redukuje ryzyko zapaleń ucha u niemowląt;
• Przy karmieniu butelką staraj się utrzymywać głowę dziecka na wyższym poziomie;
• W przypadku kataru starannie oczyszczaj nosek niemowlęcia odsysaczem lub gruszką;
• Starszym dzieciom pomagaj się regularnie wysmarkać, przestrzegając przed zbyt mocnym dmuchaniem;
• Dbaj o reżim pitny, który pozwala rozrzedzić wydzielinę w drogach oddechowych;
• Zainstaluj w pokoju dziecka nawilżacz do powietrza, a w czasie kataru wykonuj inhalacje za pomocą nebulizatora.

Bibliografia:

https://www.aafp.org/afp/2013/1001/p435.html

https://www.uptodate.com/contents/ear-infections-otitis-media-in-children-beyond-the-basics

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/ear-infections-in-babies-and-toddlers

https://www.nidcd.nih.gov/health/ear-infections-children