Kwas foliowy: jak się odżywiać w czasie ciąży?

Kwas foliowy może zmniejszać częstość występowania wad ośrodkowego układu nerwowego. Odkryty w latach 30., a zsyntetyzowany w 1946 roku kwas foliowy należy do grupy witamin B. Spełnia w organizmie ogromnie ważną rolę, biorąc udział w procesach związanych z podziałami komórkowymi oraz syntezą białek.

Najbardziej podatne na niedobór kwasu foliowego są układy, w których występuje szybkie namnażanie się komórek: szpik kostny, nabłonek wyścielający przewód pokarmowy, a przede wszystkim zarodek (tu szybkość namnażania i podziałów komórkowych jest olbrzymia – nie mająca porównania z całym późniejszym życiem).
W organizmie magazynem kwasu foliowego jest wątroba oraz krwinki czerwone. Niedostateczne spożywanie produktów bogatych w kwas foliowy powoduje wyczerpywanie się jego zapasów w organizmie i w konsekwencji może być przyczyną niedokrwistości megaloblastycznej.

W okresie ciąży dochodzi do obniżenia zapasów kwasu foliowego w organizmie, co związane jest przede wszystkim ze zwiększonym zapotrzebowaniem rozwijającego się dziecka.
Zapotrzebowanie na kwas foliowy w okresie ciąży wzrasta 2–4 razy.
Dlatego dieta kobiet ciężarnych powinna być szczególnie bogata w produkty zawierające duże ilości tej witaminy, a więc: ziarna zbóż, brukselkę, kalafior, szpinak, pomarańcze, drożdże, wątrobę. W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych stwierdzono we krwi kobiet rodzących dzieci z wadami układu nerwowego znamiennie mniejszą zawartość kwasu foliowego.

Potwierdzono związek częstości występowania wad ośrodkowego układu nerwowego z niedoborem kwasu foliowego. Podawanie kobietom planującym ciążę 0,4 mg kwasu foliowego dziennie i kontynuowanie jego podawania w pierwszym trymestrze ciąży pozwala zmniejszyć ryzyko tej ciężkiej patologii dziecka nawet o 30–50%.
Wyższe dawki powinny przyjmować kobiety, które w przeszłości urodziły dziecko z wadą ośrodkowego układu nerwowego, wówczas ryzyko wystąpienia tej patologii u kolejnego dziecka ulega znacznemu obniżeniu. Także kobiety przyjmujące leki zmniejszające wchłanianie się kwasu foliowego z przewodu pokarmowego (np. niektóre leki przeciwpadaczkowe) powinny przyjmować większe dawki tej witaminy.
Podawanie preparatów kwasu foliowego wszystkim kobietom, szczególnie w najważniejszym okresie – przed ciążą – jest praktycznie niewykonalne (duży odsetek nieplanowanych ciąż).

Biorąc pod uwagę, że wady ośrodkowego układu nerwowego należą do najczęściej występujących, a rokowanie w ich przypadku jest zazwyczaj niepomyślne, w wielu krajach rozważa się wzbogacanie kwasem foliowym niektórych produktów żywnościowych, np. pieczywa, aby profilaktyką objąć możliwie jak największą ilość kobiet w wieku rozrodczym. W Polsce działa, powołany przez Ministerstwo Zdrowia, zespół ekspertów zajmujący się tym problemem.